Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Człuchowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2025 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Marek Osowicki
Protokolant:	sekretarz sądowy Ilona Szczepańska

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2025 roku w Człuchowie

na rozprawie

sprawy

z powództwa K. B., A. B.

przeciwko R. Bank (...) w W. wykonujący w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału: R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce

o zapłatę

1.  ustala nieistnienie pomiędzy powodami K. B. i A. B. a pozwanym R. Bank (...) w W. wykonujący w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału: R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce umowy stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z dnia 16 października 2008 roku,

2.  zasądza od pozwanego R. Bank (...) w W. wykonujący w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału: R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce na rzecz powodów K. B. i A. B. kwotę 51 774,45 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy siedemset siedemdziesiąt cztery złote czterdzieści pięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty,

3.  zasądza od pozwanego R. Bank (...) w W. wykonujący w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału: R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce na rzecz powodów K. B. i A. B. kwotę 6 434,00 zł (sześć tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty,

4.  oddala powództwo ewentualne.

Sygn. akt I C 43/23

UZASADNIENIE

Pełnomocnik powodów A. B. i K. B. wniósł przeciwko R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce z siedzibą w W. o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 51 774,45 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 29.01.2022 r. do dnia zapłaty w związku z nieważnością zawartej przez strony umowy kredytu i pobraniem przez pozwaną świadczeń nienależnych w okresie od 6.11.2008 r. do 6.12.2021 r. , ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z 16.10.2008 r., ewentualnie o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 19 820,12 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 29.01.2022 r. do dnia zapłaty w związku z pobraniem środków tytułem spłaty kredytu w zawyżonej wysokości w okresie 8.12.2008 r. do 6.12.2021 r. oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik powodów wskazał, że strona powodowa zawarła z poprzednikiem prawnym pozwanej (...) S.A. umowę o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych, udzielony w złotym polskim, waloryzowany kursem (...). Zgodnie z umowie kredyt został udzielony i miał zostać wypłacony w polskich złotych. Umowa została omówiona w sposób ogólny. Strona powodowa otrzymała dokument oświadczenie kredytobiorcy zw. z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką, w którym były ogólne informacje o kredycie indeksowanym, jednakże nie było pełnych, rzetelnych i wyczerpujących a przede wszystkim zrozumianych dla konsumenta informacji dotyczących praw i obowiązków wynikających z umowy, w szczególności o rzeczywistym zakresie ryzyka związanego z indeksacją kredytu kursem (...). W przedstawionych informacjach wyeksponowano wyłącznie korzyści związane z zawarciem umowy indeksowanej kursem (...). Strona powodowa nie miała możliwości negocjowania z pozwaną warunków umowy, w szczególności w zakresie wyboru sposobu uruchomienia kredytu, jak również spłaty rat kapitałowo-odsetkowych. W chili podpisania umowy kredytu, jak i w okresie późniejszym faktyczna wysokość zobowiązania pozostała nieznana. Okazało się ze kurs (...) w toku wykonywania umowy wzrósł o ponad 100 % w stosunku do chwili uruchomienia kredytu. Ryzyko z tym związane nie było wcześniej prezentowane stronie powodowej, jak również nie zostało uwzględnione w ramach badania zdolności kredytowej. W chwili podpisania umowy kredytowej faktyczna wysokość zobowiązań z niej wynikających pozostawała niemożliwą do ustalenia a niedostateczny zakres informacji udostępnionych przez pozwaną uniemożliwiał rzetelną ocenę konsekwencji ekonomicznych płynących z jej zawarcia.

W niniejszej sprawie postanowienia kwestionowanej klauzuli indeksacyjnej pozwalają pozwanej na dowolną i nieograniczoną umową zmianę wysokości świadczenia. W regulaminie stanowiącym część umowy (jak i w samej umowie) brak jest jakichkolwiek podstaw, którymi bank miał się kierować przy ustalaniu kursów. Brak jest również przepisów prawa, które wpływają na sposób określania kursu przez pozwaną.

Znamienne jest przy tym w szczególności sformułowanie zawarte w § 7 ust. 4 regulaminu. Na jego podstawie pozwana na użytek wypłaty kredytu zwolniła się z obowiązku zastosowania kursu wynikającego z ustalanej przez siebie tabeli, a jedynie kursu nie niższego — co jednoznacznie wskazuje na możliwą dowolność w określaniu wysokości zobowiązania drugiej strony.

Co więcej, pozwana faktycznie wykorzystywała możliwość dowolnego wpływu na stosowane kursy, poprzez stworzenie oddzielnych tabele kursowych dedykowanych dla obsługi umów hipotecznych (dowód powołany w pkt 8c pozwu). Treść umowy nie konkretyzowała przy tym dokładnie tabeli mającej mieć zastosowanie, przez co pozwana miała pełną swobodę w tworzeniu kolejnych tabel zgodnie ze swoim uznaniem, a tym samym możliwość różnicowania sytuacji nawet poszczególnych grup kredytobiorców. Stosując oddzielną tabelę kursową pozwana uwalniała się przy tym od ryzyka poniesienia negatywnych konsekwencji dokonanych zmian kursów w zakresie rzeczywistych transakcji walutowych zawieranych z pozostałymi grupami klientów.

Pełnomocnik powodów podkreślił, że w drodze realizacji umowy o kredyt nie dochodziło po stronie banku do obrotu jakimikolwiek dewizami ze stroną powodową. Strony nie umówiły się bowiem na usługi wymiany walut.

Niewątpliwie bank, poprzez zastosowanie konstrukcji dwóch odrębnych mierników wartości dla waloryzacji świadczeń stron związanych z realizacją umowy, uzyskiwał przy każdorazowej zapłacie raty przez stronę powodową dodatkowy, wymierny zysk, niemieszczący się w zakresie należnych mu na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy Prawo bankowe

odsetek i prowizji, nie spełniając przy tym żadnych świadczeń wzajemnych na rzecz strony powodowej.

Jednocześnie pozwany bank naraził klienta na nieograniczone ryzyko związane z możliwym nieograniczonym wzrostem wartości miernika indeksacji, podczas gdy ryzyko banku ograniczało się w swoim zakresie do wysokości kwoty wypłaconego kapitału kredytu.

Pełnomocnik powodów zwrócił uwagę na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który przesądził, że świadczenia kredytobiorcy, polegającego na obowiązku zapłaty różnicy pomiędzy kursem zakupu waluty a kursem jej sprzedaży, nie można uznać za wynagrodzenie, któremu odpowiada jakiekolwiek świadczenie banku (w wyrokach z 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt C-26/13, i 4 grudnia 2015 r., sygn. akt C­312/14).

Co więcej, pozwana pozostawiła sobie formalnie nieograniczoną swobodę w kreowaniu wartości wskaźników, stosowanych przy ustalaniu wysokości świadczeń kredytobiorcy. Tym samym pozwana pozostawiła w swoich rękach uprawnienie do dowolnego manipulowania wysokościami świadczeń drugiej strony umowy. Pozostawienie w rękach wierzyciela uprawnienia do dowolnego ustalenia wysokości świadczeń dłużnika uznać należy za rażące naruszenie zasady określonej w treści art. 353 ¹ k.c. co uzasadnia uznanie kwestionowanej umowy za nieważną przez Sąd.

Bank tymczasem dopuszczając możliwość nieograniczonego zwiększania zadłużenia konsumenta, nie tylko nie ochronił go w żaden sposób przed taką ewentualnością, lecz nawet o niej nie poinformował. W treści umowy o kredyt (sporządzonej przez bank na jego własnym wzorcu umownym) nie sposób znaleźć mechanizmu, który zapobiegałby absurdalnemu wzrostowi zadłużenia po stronie kredytobiorcy, z drugiej zaś strony umowa ta zapewniła bankowi całkowitą kontrolę nad wysokością uzyskiwanych z jej tytułu świadczeń. Ryzyko ekonomiczne łączącej strony umowy o kredyt zostało w całości przerzucone na słabszą i ekonomicznie i intelektualnie stronę tego stosunku zobowiązaniowego. Umowa nie określa w istocie żadnej górnej granicy ryzyka ponoszonego przez stronę powodową w związku ze zmianą kursu (...) w sytuacji, gdy jednocześnie dla banku takim limitem jest kwota kredytu udzielonego i wypłaconego w PLN, w dodatku zabezpieczona na kilka sposobów, w tym hipoteką na nieruchomości strony powodowej. Umowa, jak również pozostałe informacje przekazane przez Bank, nie zarysowują nawet, w najmniejszym nawet stopniu, możliwej skali tego ryzyka.

W ocenie strony powodowej świadczy to o sprzeczności kwestionowanej umowy o kredyt z zasadami współżycia społecznego w stopniu uzasadniającym uznanie jej za nieważną przez Sąd.

Bank nie doręczał stronie powodowej tabeli kursów, co oznaczałoby, że umowa pozostaje do tej chwili niewykonalna, skoro nie istnieją wiążące strony kursy walut, które mogłyby znaleźć zastosowanie.

Nieważność kwestionowanej umowy prowadzi do usunięcia jej z obrotu prawnego ze skutkiem od daty jej podpisania (tak jakby nigdy do jej zawarcia nie doszło). Skutkiem stwierdzenia nieważności umowy kredytu w całości pozostaje zatem uznanie, że spełnione przez kredytobiorców na rzecz banku oraz przez bank na rzecz kredytobiorców świadczenia nie miały oparcia w łączącej strony umowie.

Zgodnie zaś z tzw. teorią „dwóch kondykcji", prezentowaną przez doktrynę oraz część dotychczasowego orzecznictwa, każde roszczenie o wydanie korzyści należy traktować niezależnie, a ich kompensacja jest możliwa tylko w ramach instytucji potrącenia. (Por „Kodeks Cywilny. Komentarz Księga trzecia. Zobowiązania Bielska-Sobkowicz Teresa, Bieniek Gerard, Ciepła Helena, Drapała Przemysław, Gudowski Jacek, Sychowicz Marek, Trzaskowski Roman, Wiśniewski Tadeusz, Zuławska Czesława, Warszawa 2013r).

W ocenie strony powodowej podstawowymi okolicznościami świadczącymi o naruszeniu przez kwestionowane postanowienia dobrych obyczajów oraz doprowadzeniu do znaczącej nierównowagi praw i obowiązków umownych na szkodę strony powodowej pozostają:

⚫

niepoinformowanie kredytobiorcy przez pozwaną na etapie przedkontraktowym o rzeczywistym poziomie ryzyka związanego z oferowanym produktem kredytowym, w tym o tak istotnych kwestiach jak historyczna zmienność kursów waluty obcej mającej stanowić miernik indeksacji w okresie odpowiadającym przewidywanej długości umowy kredytowej, możliwość nieograniczonego wzrostu kursów waluty obcej w przyszłości i ich konsekwencji w postaci możliwości nieograniczonego wzrostu salda kredytu;

⚫

brak opisania w treści umowy mechanizmu indeksacji kapitału kredytu na etapie jego uruchomienia, co uniemożliwia kredytobiorcy wszelką weryfikację poczynań strony pozwanej w powyższym zakresie, wynikającego z treści umowy do dokonania przeliczenia kwoty uruchomionego kredytu z PLN na (...)

⚫

zastosowanie przez pozwaną dwóch mierników wartości dla celów indeksacji kredytu, mimo złotowego charakteru kredytu oraz braku realizowania przez pozwaną na rzecz strony powodowej jakichkolwiek transakcji kantorowych, co prowadziło do obciążenia kredytobiorcy dodatkowymi, nie znajdującymi odzwierciedlenia w jakichkolwiek wzajemnych świadczeniach strony pozwanej kosztami;

⚫

indeksację świadczenia strony pozwanej w postaci wypłaty kapitału kredytu korzystniejszym dla strony pozwanej miernikiem wartości nazwanym „kursem kupna", co prowadziło do bezpodstawnego zawyżenia salda kredytu w jednostkach miernika indeksacji i ustalenia jego wysokości już w momencie uruchomienia w kwocie wyższej od rzeczywiście udzielonego kredytu;

⚫

indeksację świadczenia strony powodowej w postaci spłaty rat kredytu korzystniejszym dla strony pozwanej miernikiem wartości nazwanym „kursem sprzedaży", co prowadziło do bezpodstawnego zawyżenia wysokości świadczeń spełnianych przez stronę powodową w toku realizacji umowy;

⚫

niepoinformowanie kredytobiorcy o kosztach związanych zastosowaniem w umowie mechanizmu indeksacji, zwłaszcza powstającym w momencie uruchomienia kredytu zwiększenia salda zadłużenia w

walucie kredytu PLN wskutek zastosowania różnych rodzajów kursu ustalanego przez pozwaną dla wypłaty i spłaty kredytu;

⚫

brak określenia w treści umowy obiektywnych dla stron umowy kryteriów ustalania wartości jednostek miernika indeksacji stosowanych na użytek realizacji umowy kredytu, co pozbawiało kredytobiorcę możliwości przewidzenia pełni konsekwencji ekonomicznych zawartej umowy oraz weryfikacji działań strony pozwanej w toku jej realizacji;

⚫

brak powiązania mierników wartości zastosowanych przez pozwaną w treści skonstruowanej klauzuli indeksacyjnej z jakimikolwiek czynnikami obiektywnymi, takimi jak kursy publikowane przez Narodowy Bank Polski lub inne, pochodzące od podmiotów niezależnych od strony pozwanej wskaźniki ekonomiczne, przez co kredytobiorca pozbawiony został możliwości przeciwstawienia się arbitralnemu wpływowi strony pozwanej na wysokość wzajemnych świadczeń stron umowy;

⚫

przyznanie sobie przez pozwaną jednostronnego prawa do obciążania kredytobiorcy dodatkową opłatą na jej rzecz przy każdorazowej spłacie raty kredytu, ukrytą pod postacią spreadu walutowego, dowolnie kształtowanego w swojej wysokości przez pozwaną;

⚫

przerzucenie na kredytobiorcę całości ryzyka związanego z zastosowaniem w kwestionowanej umowie mechanizmu indeksacji świadczeń miernikami wartości w postaci kursów walut obcych, co doprowadziło do obciążenia kredytobiorcy również ciążącym dotychczas wyłącznie na stronie pozwanej ryzykiem prowadzenia działalności gospodarczej;

⚫

brak doręczenia kredytobiorcy aktualnej tabeli kursowej na etapie zawarcia umowy, jak również przy jej każdorazowej zmianie, mimo iż stanowiła ona wzorzec umowny w rozumieniu art 384 k.c.

Strona powodowa wskazuje, że abuzywności kwestionowanych postanowień wprowadzających mechanizm indeksacji kredytu upatruje już w samej ich konstrukcji, przewidującej nieograniczoną możliwość po stronie pozwanej w manipulowaniu wysokością mierników wartości mających w nim zastosowanie.

Pozwana bowiem poprzez ten mechanizm zapewniła sobie możliwość dowolnego kształtowania wysokości świadczeń kredytobiorcy na każdym etapie realizacji umowy, nie podlegając przy tym ograniczeniu wobec jakichkolwiek czynników obiektywnych, niezależnych od jej woli.

Tego typu zapisy wielokrotnie poddawane były ocenie Sądu Najwyższego, który niezmiennie uznawał je za naruszające dobre obyczaje oraz rażąco naruszające interesy konsumenta z uwagi na wprowadzenie na niekorzyść konsumenta nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków stron.

Pełnomocnik powodów powołał się na ugruntowane orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w którym została już wcześniej zdecydowanie wykluczona możliwość „uzupełniania luk" powstałych wskutek stwierdzenia abuzywności postanowień umownych (tak m.in. w wyroku z dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. akt C-618/10, w wyroku z dnia 30 maja 2013 r., sygn. akt C-488/11, w wyroku z dnia 21 grudnia 2016 r. w połączonych sprawach, sygn. akt C­154/15, C-307/15 i C-308/15, w wyroku z dnia 26 marca 2019 r. w połączonych sprawach C-70/17 i C-179/17). Stanowisko to potwierdził również Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 24 października 2018 r., sygn. akt II CSK 632/17, 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt III CSK 159/17 oraz 9 maja 2019 r., sygn. akt I CSK 242/18.

W związku z nieważnością umowy pozwana jest bowiem zobowiązana do zwrotu na rzecz strony powodowej całości pobranych w toku realizacji umowy świadczeń. Kwota ta na dzień 23.12.2021 r. wynosiła 51 774,45 zł. Sumę tę strona powodowa obliczyła na podstawie zaświadczenia wydanego przez pozwaną i zaprezentowała uzyskany wynik w formie tabelarycznego zestawienia.

Strona powodowa w treści żądania pozwu wywodzi w trybie art. 189 k. p. c. roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego kredytu, które to roszczenie wywodzi z faktu nieważności czynności prawnej, nie zaś nieistnienia czynności prawnej.

Pełnomocnik pozwanego banku w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalanie powództwa w całości i zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew podniósł, iż strona powodowa zaciągnęła u pozwanego kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej wybierając go z oferty pozwanego zawierającego również kredyty złotowe. Z dokonanym wyborem łączyło się przyjęcie na okres obowiązywania umowy ryzyka kursowego związanego z wahaniem kursu waluty, do której indeksowany jest kredyt. W zamian strona powodowa otrzymała możliwość korzystania za znacznie niższego oprocentowania kredytu, które kształtowanej jest stawką złożoną z marży oraz stopy LIBOR. Skutkowało to istotnie niższą ratą niż w przypadku kredytu złotówkowego, oprocentowanego wyżej, odpowiadającą mu stawką marża plus WIBOR, a przez to droższego, choć z drugiej strony nie obarczonego ryzykiem związanym z wahaniami kursu waluty obcej.

Strona powodowa złożyła bankowi (...) wnioskodawcy związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej, stanowiące załącznik do tego wniosku, w którym kontrahent podał, że został zapoznany przez pracownika banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej, że znane mu są postanowienia Regulaminu kredytu hipotecznego w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej, że został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach banku, że ponosi ryzyko walutowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt a ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku, wynikającego z umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu. Przed zawarciem umowy pozwany też odebrał od kontrahenta Oświadczenie kredytobiorcy związane z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką zwierające oświadczenie o zapoznaniu przez pracownika banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej, że rezygnuje z możliwości zaciągania kredytu w złotych i dokonuje wyboru kredytu indeksowanego do waluty obcej, że znane mu są postanowienia Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej, że został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach banku, że ponosi ryzyko walutowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt a ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku, wynikającego z umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu, że kredyt zostanie wypłacony w złotych a saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej, raty kredytu są wyrażone w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w regulaminie.

Pełnomocnik pozwanego banku podkreślił, że w wyniku wdrożenia R. S. wydanej przez (...) zasady ustalania kursów zostały określone w stosowanym przez pozwanego regulaminie kredytu hipotecznego. W obowiązującym od kwietnia 2009 r. § 15 ust. 8 regulaminu wskazano, że kursy walut obcych ustalane są przy uwzględnieniu: średnich kursów walut ogłaszanych przez NBP, bieżącej sytuacji na rynku walutowym, aktualnej pozycji walutowej banku, przewidywania kierunku zmian kursów. Zasady te były stosowane w sposób jednolity względem wszystkich klientów.

Pełnomocnik strony pozwane podniósł brak interesu prawnego w zakresie powództwa o ustalenie wskazując na orzecznictwo Sądu Najwyższego, iż brak jest interesu prawnego jako materialnoprawnej przesłanki powództwa o ustalenie opartego na art. 189 k.p.c. , jeżeli osoba zainteresowana może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw.

W ocenie pełnomocnika pozwanego brak podstaw do kwestionowania ważności umowy. Wyrażona w (...) kwota kredytu nie podlega zmianom w trakcie obowiązywania umowy, z wyjątkiem jej zmniejszania na skutek sukcesywnej spłaty kapitału. Klauzula walutowa to nic innego niż umowna klauzula waloryzacyjna przewidziana w art. 358 ¹ § 2 k.c.

Tak zwana ustawa antyspreadowa z 29.07.2011 r. dodała do obligatoryjnych warunków umowy kredytu określenie szczegółowych zasad dotyczących sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut. Ponadto przewidziano możliwość dokonywania spłaty kredytu walutą.

Mechanizm indeksacji przyjęty w umowie, w tym sposób ustalania kursów waluty obcej, mieści się w granicach swobody umów określonych w art. 353 ¹ k.c.

Wysokość kursów walut u pozwanego jest ustalana w oparciu o globalne wskaźniki rynkowe, które to czynniki są zupełnie niezależne od banku. Zarzut dowolnego określania kursu mógłby być zasadny jedynie wówczas, gdyby pozwany sztucznie modelował stosowany przez siebie kurs sprzedaży walut obcych w oderwaniu od realiów rynkowych.

Pozwany wskazał, iż tabele kursowe nie stanowią wzorca umownego, ponieważ ich publikacja jest dokonywana każdorazowo w oparciu o zapisy umowy i regulaminu wiążące strony od samego początku zawarcia umowy a więc także w momencie publikacji poszczególnych tabel kursowych. Publikacja tabel kursowych ma więc wyłącznie charakter wykonawczy, tj. nie wprowadza nowej normy do stosunku zobowiązaniowego stron, lecz jest dokonywana w oparciu o normę prawną już wiążącą strony.

Zmiana treści stosunku prawnego następuje na podstawie klauzuli zamieszczanej w umowie lub we wzorcu umowy.

Bank nie naruszył też obowiązków informacyjnych, bowiem na etapie zawierania umowy pozwany wyjaśnił stronie powodowej mechanizm działania indeksacji a także wyraźnie zwrócił jej uwagę na ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do waluty obcej, przekazując jej w tym zakresie należytą informację.

Postanowienia umowne zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, a ponadto przedstawiały informacje wystarczające do podjęcia przez kredytobiorców świadomej i rozważnej decyzji, w myśl wyroków Trybunału.

W ocenie strony pozwanej brak jest abuzywności klauzul dotyczących indeksacji. Wyrok TSUE z 3.10.2019 r. wydany w sprawie D. (C-260/18) nie odnosi się i nie przesądza o nieuczciwym charakterze klauzul kwestionowanych przez stronę powodową, a ocena abuzywności pozostaje w gestii sądu krajowego.

Kwestionowane postanowienia zostały indywidualnie między stronami uzgodnione, bowiem zostały przyjęte przez stronę powodową w następstwie propozycji poprzednika prawnego pozwanego.

Klauzula indeksacyjna jest zgodna z dobrymi obyczajami i rażąco nie narusza interesów konsumenta. Kwestionowane postanowienia spełniają wymaganie transparentności .

Nawet gdyby uznać, ze klauzula ryzyka walutowego nie została określona w sposób jednoznaczny i zrozumiały, podkreślić trzeba, że samo odniesienie kredytu do waluty obcej nie ma charakteru niedozwolonego, gdyż w żaden sposób nie narusza dobrych obyczajów, ani nie narusza rażąco interesów strony powodowej. Gdyż przez wiele lat kredyt odniesiony do waluty obcej był znacząco korzystniejszy od złotowego a obecnie wysokość raty kredytu odniesionego do waluty obcej nie odbiega istotnie od wysokości tożsamego kredytu złotowego.

Nie spełnia przesłanek abuzywności odniesienie kursów w tabeli banku, czyli klauzula spreadowa. Zastosowanie kursu kupna waluty do przeliczania kwoty kredytu przy jego wypłacie oraz kursu sprzedaży waluty do przeliczania raty kredytu przy jej spłacie nie stanowi naruszenia interesów konsumenta. Gdyby wypłacono konsumentowi kredyt w walucie obcej, ten by rozliczyć się ze swoim kontrahentem musiałby wymienić walutę w kantorze po cenie skupu, a zatem po cenie kupna. Natomiast po to by spłacić ratę w walucie (...) musiałby zakupić walutę na rynku, po cenie w jakiej jest sprzedawana, a zatem w cenie sprzedaży.

Sąd ustalił co następuje:

Powodowie A. B. i K. B. 28.08.2008 r. złożyli do (...) wniosek o kredyt hipoteczny w kwocie 60 000 zł na okres kredytowania 360 miesięcy.

(dowód: wniosek o kredyt hipoteczny k.108-110).

Powodowie 28.08.2008 r. podpisali oświadczenie wnioskodawcy związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej o zapoznaniu przez pracownika banku z kwestią ryzyka kursowego oraz o jego świadomości.

(dowód: oświadczenie k. 112).

(...) 10.09.2008 r. wydał powodom pozytywną decyzję kredytową.

(dowód: decyzja k. 114).

Powodowie A. B. i K. B. 20.10.2008 r. zawarli z (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...) w kwocie 60 000 zł , spłacany w 360 miesięcznych ratach. Kredyt ten był indeksowany do waluty obcej (...).

(dowód: umowa kredytu k.116-118).

Załącznikiem nr 1 do umowy kredytu był Regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez (...), w którym § 7 pkt. 4 stanowi, iż w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. Zaś § 9 pkt. 2 ust. 1 przewiduje, że w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1 , według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązująca w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu.

(dowód: regulamin kredytu hipotecznego k. 119-123).

Powodowie 20.10.2008 r. w załączeniu do umowy kredytu hipotecznego złożyli oświadczenie, że o zapoznaniu przez pracownika banku z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej oraz o świadomości ponoszenia ryzyka zmiany stopy procentowej w zw. z ww. umową, która ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku wynikającego z umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu. W związku z zawarciem umowy o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej Kredytobiorca oświadcza, że został zapoznany przez pracownika banku z kwestią ryzyka kursowego w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej, będąc świadomym ryzyka kursowego, rezygnuje z możliwości zaciągania kredytu w złotych i dokonuje wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej, znane mu są postanowienia umowy o kredyt hipoteczny oraz Regulaminu kredytu hipotecznego udzielanego przez (...) w odniesieniu do kredytów indeksowanych do waluty obcej, został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest w placówkach Banku, jest świadomy że ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów waluty, do której indeksowany jest kredyt, ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem Banku wynikającego z umowy o kredyt oraz wysokość rat spłaty kredytu.

(dowód: oświadczenie k. 125).

Powodowie zawierali kredyt z pomocą pośrednika bankowego, nie mieli zdolności kredytowej na zaciągniecie innego kredytu, mogli otrzymać tylko i wyłącznie taki kredyt. Kredyt był przeznaczony na dokończenie budowy domu powodów, który zaspakajał ich własne potrzeby mieszkaniowe.

(niespore).

Pozwany R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce z siedzibą w (...).12.2021 r. wydał powódce zaświadczenie o oprocentowaniu kredytu i historii spłaty kredytu, o wypłacie powodom 6.11.2008 r. 60 000 zł i spłaconych przez powodów na dzień 22.12.2021 r. ratach kapitałowych i odsetkowych w łącznej kwocie 51 774,45 zł.

(dowód: zaświadczenie k.31-36 i k. 42-49).

(...) S.A. pismem z 27.01.2022 r. w imieniu powodów złożył do pozwanego banku reklamację dotyczącą umowy kredytu hipotecznego indeksowanego kursem (...) nr (...), odnośnie nienależnie pobranych środków w związku z nieważnością przedmiotowej umowy .

(dowód: reklamacja k. 37-39).

Pozwany bank 28.01.2022 r. udzielił powódce odpowiedzi na reklamację uznając wszelkie zarzuty i roszczenia za bezpodstawne.

(dowód : pismo k. 40-41).

Sąd zważył co następuje:

W ocenie sądu powództwo główne zasługuje na uwzględnienie.

Umowę kredytu reguluje art. 69 ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r., tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 2357, zgodnie z którym bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej i zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty.

Nie budzi wątpliwości fakt, że przedmiotowa umowa kredytu wiąże się z działalnością gospodarczą pozwanego banku, a zarazem brak jest takiego związku w przypadku kredytobiorców, a zatem są oni konsumentami (art. 22 ¹ k.c.).

Zawarta przez strony umowa kredytu hipotecznego stanowi umowę kredytu indeksowanego – bank zobowiązał się wydać określoną sumę kredytową, przy czym jej wysokość została indeksowana według kursu kupna (...) w dniu wypłaty. Ten sam mechanizm przeliczeniowy zastosowano do określenia wysokości rat kredytowych – w dniu płatności konkretna rata jest przeliczana zgodnie z umową, z tym że stosownie do kursu sprzedaży (...).

W kredycie indeksowanym kwota kredytu jest wyrażona w polskich złotych, która jest następnie przeliczana na walutę obcą (do której kredyt jest indeksowany, np. (...)). Kredytobiorca spłaca kolejne transze kredytu w PLN, a wysokość transzy jest przeliczana na PLN z waluty, do której kredyt jest indeksowany ( (...)).

W wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r. w sprawie o sygn. akt I CSK 1049/14 Sąd Najwyższy wprost stwierdził, że taka umowa kredytu (Sąd Najwyższy wypowiadał się w odniesieniu do umowy kredytu indeksowanego) mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 69 Prawa bankowego). W zakresie umowy kredytu indeksowanego (denominowanego) także dochodzi bowiem do wydania sumy kredytu kredytobiorcy i zwrotu wykorzystanej sumy kredytu z reguły w ratach kredytowych. Kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej, gdyż suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu hipotecznego może mieć inną wartość rynkową w wyniku denominacji walutowej.

Sąd Najwyższy dostrzegł również, iż regulacja zawarta w art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984), która weszła w życie 26 sierpnia 2011 r. (tzw. ustawa antyspreadowa), potwierdziła taką interpretację przepisów – stanowi wyraz woli ustawodawcy w tym przedmiocie. Przepis ten stanowi, że w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b prawa bankowego, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. W wyroku z dnia 19 marca 2015 r., sygn. akt IV CSK 362/14 Sąd Najwyższy wywiódł, iż przepis ten reguluje kwestie intertemporalne związane z jej stosowaniem i potwierdza, że ustawodawca zdecydował się na wyróżnienie pewnych cech umowy kredytu indeksowanego (a więc i denominowanego), a ideą dokonania nowelizacji było utrzymanie funkcjonujących na rynku kredytów denominowanych według nowych zasad.

Należy również podkreślić, że odniesienie do franków szwajcarskich nie nadaje kredytowi charakteru walutowego, w którym zakładane byłyby faktyczne przepływy środków pieniężnych w tej walucie. Klauzula waluty jest w tym stosunku tylko formą waloryzacji, nawet jeżeli zastosowanie tego mechanizmu, w związku ze zmianami kursu walut, mogło prowadzić do obciążenia kredytobiorcy obowiązkiem zwrotu sumy kapitału o innej wartości niż wartość przekazana. Tego rodzaju rozwiązanie uznawano za dopuszczalne na gruncie art. 353 ¹ k.c. (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 1 marca 2017 r., sygn. akt IV CSK 285/16, z dnia 14 lipca 2017 roku sygn. akt II CSK 803/16).

W orzecznictwie wskazano, że poddanie waloryzacji świadczeń z umowy kredytowej trudno potraktować jako sprzeczne z funkcją tej umowy, która sprowadza się do odpłatnego sfinansowania przez bank określanego celu, jaki chce osiągnąć kredytobiorca. Zapisy umowy wykorzystują art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogły zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według miernika wartości innego niż pieniądz, a miernikiem tym mogła być także inna waluta. Przepisy prawa bankowego nie ograniczały w tym zakresie swobody kontraktowania.

Podsumowując Sąd uznał, że w obrocie prawnym doszło do wykształcenia się podtypu umowy kredytu bankowego, powiązanej z kursem złotego do walut obcych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 lutego 2020 roku, sygn. akt I ACa 1196/18). Tym samym postanowienia umowne, określające kwotę kredytu w złotych polskich i indeksacja kursem (...) nie stanowiły więc klauzul niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C-260/18 K. D. i J. D. ca R. Bank (...) zawartych w Polsce umowach kredytu indeksowanego do waluty obcej stwierdził, że nieuczciwe warunki umowy dotyczące różnic kursowych nie mogą być zastąpione przepisami ogólnymi polskiego prawa cywilnego, jeżeli po usunięciu nieuczciwych warunków charakter i główny przedmiot tych umów może ulec zmianie w zakresie, w jakim nie podlegałyby one już indeksacji do waluty obcej równocześnie podlegając stopie oprocentowania opartej na stopie obowiązującej w odniesieniu do tej waluty, prawo Unii nie stoi na przeszkodzie unieważnieniu tych umów.

Trybunał w powyższym wyroku stwierdził przede wszystkim, że przewidziana w wyroku w sprawie K. możliwość zastąpienia nieuczciwego postanowienia jest ograniczona do przepisów prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę, i opiera się w szczególności na tym, że takie przepisy nie mają zawierać nieuczciwych warunków. Przepisy te mają bowiem odzwierciedlać równowagę, którą prawodawca krajowy starał się ustanowić między całością praw i obowiązków stron określonych umów na wypadek, gdyby strony albo nie odstąpiły od standardowej normy ustanowionej przez ustawodawcę krajowego dla danych umów, albo wyraźnie wybrały możliwość zastosowania normy wprowadzonej w tym celu przez ustawodawcę krajowego.

Trybunał przypomniał, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu indeksowanego do obcej waluty, w związku z czym obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania przedmiotowej umowy kredytu wydaje się w każdym razie niepewna.

TSUE stwierdził, że postanowienia dyrektywy 93/13/EWG stoją na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy uzupełnił luki w umowie w drodze odwołania.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że można unieważnić całą umowę, jeśli zawarto w niej nieuczciwe klauzule. Głównym wskazaniem dla podjęcia przez sąd takiej decyzji ma być interes kredytobiorcy. TSUE wskazał jednoznacznie, że w sytuacji gdy usunięcie "nieuczciwych warunków umowy zmienia charakter i główny przedmiot tych umów może ulec zmianie (…) prawo Unii nie stoi na przeszkodzie unieważnieniu tych umów”.

Z drugiej strony TSUE stwierdził, że polskie przepisy nie pozwalają na uzupełnienie luk w umowie po wykreśleniu nielegalnych klauzul. Umowa po usunięciu wspomnianych fragmentów będzie jednak wciąż obowiązywać tylko w sytuacji, gdy będzie to prawnie możliwe. Stąd TSUE wskazał, że polskie sądy mogą unieważniać umowy, gdy okazałoby się, że koniecznym byłoby stosowanie stopy LIBOR dla kwoty złotowej po usunięciu klauzuli indeksacyjnej.

Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale całego składu Izby Cywilnej z 25 kwietnia 2024 r., III CZP 25/22, iż:

1. W razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.

2. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.

3. Jeżeli w wykonaniu umowy kredytu, która nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają samodzielne roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron.

4. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy.

5. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia.

Na podstawie art. 87 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym uchwała ma moc zasady prawnej.

Stan faktyczny w rozpoznawanej sprawie nie był w istocie sporny a sąd dokonał ustaleń na podstawie niekwestionowanych dowodów z dokumentów prywatnych, przede wszystkim dokumentacji związanej z zawarciem kredytu nr (...), które to dokumenty nie budziły wątpliwości co do swojej prawdziwości.

Przepis artykułu 353 ¹ k.c., wyrażający zasadę wolności (swobody) umów, wyznacza trzy granice tej wolności, którymi są: natura stosunku, ustawa i zasady współżycia społecznego. Natura umowy gospodarczej i generowanego przez nią stosunku sprowadza się generalnie do tego, że wyraża ona i pozwala realizować interes każdej ze stron, ponieważ zaś interesy te bywają przeciwstawne, istotę umowy stanowi uzgodnienie woli stron, wyrażającej ich interesy. Zgoda obydwu stron jest oczywistym wymogiem tak przy zawarciu umowy, jak i przy zmianach jej treści (por. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91, OSNC 1992/1/1). Osiągnięcie przez strony porozumienia co do wszystkich ważnych dla nich kwestii decydujących o kształcie ich zobowiązań jest więc istotą umowy, a nieuzasadniona możliwość jednostronnego i swobodnego kształtowania przez jedną stronę zobowiązania własnego i drugiej strony, tej istoty podważeniem.

Sprzeczne z naturą umowy dwustronnie zobowiązującej zawieranej w obrocie gospodarczym, jest takie jej ukształtowanie, że jedna strona ma nieuzasadnioną swobodę w określeniu zobowiązania swojego i drugiej strony. Dlatego, przyznanie jednej stronie umowy takiego prawa jest dopuszczalne tylko, jeśli jest uzasadnione i tylko w granicach, wynikających z tego uzasadnienia.

W umowie kredytu, sprzeczne z jej naturą są takie postanowienia, które pozwalają bankowi na jednostronne i dowolne określanie rozmiaru zobowiązania własnego do wypłaty kwoty kredytu i zobowiązania kredytobiorcy do spłaty kredytu. W przypadku umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, jako równoznaczne z postanowieniami wprost pozwalającymi bankowi na samodzielne określenie zobowiązania własnego - w zakresie wypłaty kredytu i zobowiązania kredytobiorcy - w zakresie spłaty kredytu, należy ocenić zapisy, które przyznają mu prawo do jednostronnego i swobodnego określenia kursu waluty w dniu wypłaty kredytu i w dniach płatności rat. Rozmiar zobowiązania banku do wypłaty kwoty kredytu wyznacza bowiem nie tylko jej wysokość w walucie, ale przede wszystkim jej równowartość w złotych. Jednocześnie, faktyczny rozmiar zobowiązania kredytobiorcy do zwrotu kwoty kredytu wyznacza nie wysokość rat kredytu w walucie, ale ich równowartość w złotych.

Zatem, przyznanie bankowi w umowie kredytu indeksowanego prawa do jednostronnego i swobodnego określenia kursu waluty w dniu wypłaty kredytu i w dniu płatności rat prowadzi do jednostronnego i swobodnego ustalania przez ten bank, zarówno kwoty kredytu podlegającej wypłacie, jak i wysokości świadczeń stanowiących realizację zobowiązania kredytobiorcy do zwrotu kapitału z oprocentowaniem, czyli głównych elementów wyznaczających zakres zobowiązań stron umowy. Takie postanowienia stanowią przekroczenie granic swobody stron w kształtowaniu umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej.

Powyższe uwagi prowadzą do wniosku, że jeśli w świetle treści umowy długoterminowego kredytu indeksowanego do waluty obcej żadne szczególne okoliczności nie uzasadniają prawa banku do swobodnego określenia kursu waluty dla celów wypłaty kwoty (transz) kredytu i spłaty jego rat, aby umowa ta została ukształtowana w zgodzie z naturą stosunku prawnego, jaki ma kreować, musi przewidywać taki sposób ustalenia kursu waluty dla celu wypłaty kredytu i określenia wysokości rat, który nie będzie miał cech jednostronności i dowolności, a więc będzie niezależny od decyzji banku i obiektywnie weryfikowalny.

Przedmiotowa umowa kredytu nie spełnia tych warunków, co potwierdza teść postanowień § 7 pkt 4 i § 9 pkt. 2 ust. 1 Regulaminu kredytu hipotecznego.

Z powyższych przepisów Regulaminu kredytu hipotecznego, wynika swoboda banku do kształtowania wysokości kredytu do spłaty i przeliczania na walutę obca spłat rat kredytowych według Tabeli kursów walut obcych, ustalanej przez sam bank udzielający kredytu.

Zatem nie sposób podzielić stanowiska strony pozwanej, iż ustalanie kursów walut obcych przy uwzględnieniu: średnich kursów walut ogłaszanych przez NBP, bieżącej sytuacji na rynku walutowym, aktualnej pozycji walutowej banku, przewidywania kierunku zmian kursów, mieści się w granicach zasady swobody umów.

Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 3 lutego 2006 r., I CK 297/05; z 29 sierpnia 2013 r., I CSK 660/12; z 30 września 2015 r., I CSK 800/14; z 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14; z 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15). Postanowienia umowy (regulaminu), określające zarówno zasady przeliczenia kwoty udzielonego kredytu na złotówki przy wypłacie kredytu, jak i spłacanych rat na walutę obcą, pozwalające bankowi swobodnie kształtować kurs waluty obcej, mają charakter niedozwolonych postanowień umownych.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. § 2 Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. § 3. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. § 4. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Należy tylko wskazać, iż stroną udzielającą kredytu był profesjonalista, bank zajmujący się między innymi działalnością gospodarczą polegającą na udzielaniu pożyczek i kredytów, w celu osiągnięcia zysku, zaś powodowie są indywidualnymi klientami mającymi status konsumentów.

Postanowienia umowy kredytu, regulujące klauzulę indeksacyjną i ściśle z nią powiązaną klauzulę tabel kursowych, nie zostały z powodami indywidualnie uzgodnione. Podkreślenia wymaga, że postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. nie jest takie, którego treść konsument potencjalnie mógł negocjować, lecz tylko takie, które rzeczywiście powstało na skutek indywidualnych negocjacji. Pozwany nie wykazał takiego faktu, więc nie można było go przyjąć (art. 385 ¹ § 4 k.c.).

Ani umowa o kredyt ani regulamin w żadnym miejscu nie informowały o sposobie ustalania kursu kupna i kursu sprzedaży przez pozwany Bank. O sposobie tym przedstawiciele Banku nie informowali klientów. W dokumentach tych nie było również definicji bankowej Tabeli kursów, z której można by wywnioskować, w jaki sposób dochodziło do ustalania tych kursów.

Odwołanie się do tabel kursów walut pozwanego banku spowodowało, że nie można było określić końcowej sumy do zapłaty. Wobec tego powodowie nie mogli obliczyć swego świadczenia i co za tym idzie właściwie ocenić swoich możliwości finansowych.

Również oświadczenia powodów zawarte w umowie i we wniosku kredytowym, na które wskazywała strona pozwana, nie dowodziły spełnienia przez pozwanego obowiązku informacyjnego, gdyż mają charakter blankietowy, co nie pozwala na ustalenie, udzielenie jakich konkretnie informacji i wyjaśnień kryje się za ich ogólnikową treścią. Z brzmienia tych dokumentów nie tylko nie wynika dokładny zakres udzielonych powodom informacji, ale też to, czy były one prawdziwe i rzetelne oraz czy zostały przekazane w sposób zrozumiały dla przeciętnego konsumenta. Dlatego na podstawie tych oświadczeń nie można było przyjąć, że Bank wypełnił wobec nich swój obowiązek informacyjny w sposób, o jakim mowa w judykaturze. Podkreślenia wymaga, że w tym zakresie nie była wystarczająca ogólna i oczywista dla każdego informacja, że kurs franka może wzrosnąć, czy nawet wyjaśnienie, że spowoduje to nie tylko wzrost rat kredytu w złotych, ale też wyrażonego w złotych salda zadłużenia. Wymóg rzetelności nakazywał pokazanie konsekwencji, jakie dla powódki może nieść taki wzrost w okresie, na który umowa miała być zawarta. Wymagało to pokazania, jak dotychczas kształtował się kursu franka szwajcarskiego w długim okresie (co najmniej takim samym, jak ten, na jaki miała zostać zawarta umowa) w stosunku do złotego i innych reprezentatywnych walut (z uwagi na brak rynkowych kursów złotego z okresu sprzed transformacji ustrojowej) i zbudowanie symulacji opartej na analogicznym wzroście kursu w okresie, na który umowa miała zostać zawarta. Również należało wskazać na możliwość skokowego i bardzo dużego wzrostu kursu waluty obcej.

Dodać tylko należy, iż sektor bankowy dysponował historycznym zestawieniem wieloletnich kursów walut obcych i profesjonalnymi instrumentami pozwalającymi prognozować kształtowanie się kursów w przyszłości np. że kurs (...) do PLN w dniu udzielania kredytu jest wyjątkowo niski.

Więc bank mógł ocenić rentowność udzielania kredytów indeksowanych do waluty obcej i potencjalnych dodatkowych (oprócz prowizji, marży, odsetek) zysków na zmianie kursu waluty obcej, według której przeliczał zarówno saldo kredytu jak i rat kredytowych.

Znamienne jest, iż powodowie byli informowani przez pośrednika bankowego, iż nie mają zdolności kredytowej do zaciągnięcia innego kredytu, poza kredytem indeksowanym do (...), co może świadczyć o polityce banku wpływania na częstsze zawieranie umów kredytów hipotecznych indeksowanych do obcej waluty.

Skutkiem obciążenia powodów całością ryzyka wzrostu franka szwajcarskiego było bardzo nierównomierne i niesprawiedliwe rozłożenie ogólnego ryzyka ponoszonego przez obie strony w związku z zawarciem umowy. Bank ryzykował stratę znacznej części kwoty, którą wypłacił powodom. Strata taka mogła nastąpić w razie szybkiego i radykalnego spadku wartości franka szwajcarskiego. Biorąc pod uwagę realia ekonomiczne i analizy ekonomiczne banku, było to ryzyko znikome i z pewnością znacznie mniejsze niż ryzyko silnego wzrostu kursu w długim okresie. Przy tym bank mógł zabezpieczać się przed ryzykiem zmian kursowych pozaumownie, przez odpowiednie operacje na rynku finansowym. W świetle treści umowy bank ryzykował też tym, że powodowie staną się niewypłacalni. Jednak ryzyko to w znacznym stopniu ograniczył przez uzyskanie hipotek na ich nieruchomości. Tymczasem sytuacja powodów przedstawiała się zupełnie inaczej. W wyniku wzrostu kursu franka wysokość ich zobowiązania kredytowego w przeliczeniu na złote mogła przewyższyć nie tylko wartość kredytowanej nieruchomości, ale też całego ich majątku. Ponadto wzrost kursu franka mógł spowodować po ich stronie brak możliwości spłaty rat przy niezmienionym poziomie ich realnych dochodów.

Natomiast kurs ujęty w Tabeli kursów walut obcych obowiązujących w banku związany z realizacją umowy kredytowej, zakładający w swym mechanizmie spread walutowy, jakkolwiek w istocie rynkowy i niewiele odbiegający od średniego kursu NBP, miał charakter abuzywny.

W aktualnym orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że w razie stwierdzenia abuzywności klauzuli ryzyka walutowego utrzymanie umowy „nie wydaje się możliwe z prawnego punktu widzenia”, co dotyczy także klauzul przeliczeniowych przewidujących spread walutowy ( por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, z 5 czerwca 2019 r., w sprawie C-38/17).

Kredytobiorca posiada interes prawny w ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. Mianowicie okres kredytu wskazany w umowie jeszcze nie upłynął, zaś bank stoi na stanowisku, że umowa jest ważna, domaga się od kredytobiorcy zapłaty kolejnych rat kredytu i nie wyraża zgody na wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki zabezpieczającej roszczenia banku wynikające z umowy. Wobec tego powództwo o zapłatę nie kończyłoby definitywnie sporu stron dotyczącego oceny, czy umowa jest ważna.

Wysokość wypłaconej przez bank oraz spłaconej na rzecz banku kwoty została wykazana zaświadczeniem pozwanego z 23.12.2021 r.

Mając na uwadze powyższe sąd ustalił nieistnienie pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu i zasądził od pozwanego banku na rzecz powodów łącznie kwotę 51 774,45 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

W niniejszej sprawie Sąd zasądził odsetki zgodnie z żądaniem strony powodowej. Odsetki zasądzone od 29.01.2022 r. zostały przyznane od dnia następnego po udzieleniu przez stronę pozwaną odpowiedzi na reklamację.

Sąd uwzględniając roszczenie główne, oddalił powództwo ewentualne strony powodowej.

O kosztach procesu orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. Na koszty procesu powoda w łącznej wysokości 6 434 zł składały się: kwota 1 000 zł tytułem uiszczonej opłaty od pozwu, kwota 5 400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265) i kwota 34 zł tytułem opłat skarbowych od pełnomocnictw.

Z.

1. odnotować w kontrolce uzasadnień,

2. odpis wyroku z uzasadnieniem po scaleniu, doręczyć pełnomocnikowi strony pozwanej za pośrednictwem portalu informacyjnego

3. przedłożyć z apelacją, najdalej za 21 dni od wykonania

Człuchów, 23 maja 2025 r.