Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Człuchowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2025 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Sylwia Piasecka
Protokolant:	sekretarz sądowy Ilona Szczepańska - Piechowska

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2025 roku w Człuchowie

na rozprawie

sprawy

z powództwa (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko S. P., N. P.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powoda (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz pozwanych S. P. i N. P. kwotę 3.617,00 zł (słownie: trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 148/25

UZASADNIENIE

Powód – (...) Banki (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł pozew przeciwko pozwanym S. P. i N. P. o zasądzenie solidarnie kwoty 15.963,67 złotych wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie naliczanych od kwoty 12.716,51 złotych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego (...), jednak nie więcej niż w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów prawa, to jest dwukrotność sumy stopy referencyjnej (...) i 5,5 punków procentowych od dnia 6 marca 2025 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że powód zawarł w dniu 2 września 2015 roku z pozwaną M. P. (1) umowę pożyczki nr (...), a kredyt został wypłacony na rachunek wskazany przez kredytobiorcę. W dniu zawarciu umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 9,99% w stosunku rocznym. W przypadku niespłacania przez kredytobiorców części lub całości raty, należność z tego tytułu stawała się zadłużeniem przeterminowanym, od którego powodowi należne są odsetki za opóźnienie w wysokości czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego (...), nie więcej jednak niż wysokość maksymalnych odsetek za opóźnienie wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów prawa, to jest dwukrotność sumy stopy referencyjnej (...) i 5,5 punktów procentowych.

Powód zaznaczył, że w związku ze śmiercią kredytobiorcy na spadkobierców przeszły obowiązki zmarłej z tytułu niespłacenia wyżej wymienionej umowy, zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 31 października 2023 roku, wydanym w sprawie I Ns 289/23, na mocy którego spadek po M. P. (1) na podstawie ustawy nabyli S. P. oraz N. P.. Wobec zaprzestania przez pozwanych terminowego regulowania zobowiązań wynikających z umowy, powód poinformował pozwanych o powstałym zadłużeniu oraz o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia, a także przypominając o konieczności spłaty pod rygorem wypowiedzenia umowy. W związku z brakiem spłaty powstałego zadłużenia powód wypowiedział pozwanym umowę pismem z dnia 13 maja 2024 roku, co spowodowało, że całe zadłużenie z tytułu zawartej umowy wraz z odsetkami i należnymi opłatami stało się zadłużeniem przeterminowanym i wymagalnym, od którego naliczane były odsetki za opóźnienie w wysokości wskazanej powyżej.

Powód zaznaczył, że przed wytoczeniem powództwa, wezwał pozwanych do zapłaty pismem z dnia 11 lipca 2024 roku, jednakże pozwani nie dokonali spłaty zadłużenia oraz miedzy stronami nie doszło do zawarcia ugody.

W odpowiedzi na pozew pozwani – S. i N. P., reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie adwokata wnieśli o oddalenie powództwa w całości ewentualnie o uwzględnienie powództwa z ograniczenie odpowiedzialności do wartości czynnej spadku oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu przyznali, że zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 31 października 2023 roku, w sprawie I Ns 289/23, nabyli spadek po zmarłej M. P. (2) na podstawie ustawy, jako jej dzieci – każde w ½ części z dobrodziejstwem inwentarza. W konsekwencji tego zakres ich odpowiedzialności majątkowej determinuje wysokość aktywów pozostawionych przez spadkodawczynię. Zaznaczyli, że według ich wiedzy w skład spadku wchodzą jedynie długi spadkowe.

Pozwani podkreślili nadto, że z uwagi na fakt, że nie został sporządzony spis inwentarza potwierdzający wykaz majątku spadkowego, to zasadnym jest zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 kpc, albowiem rozstrzygniecie w niniejszej sprawie zależy od uprzedniego ustalenia w spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Pozwani wskazali również, że spadkodawczyni zawarła umowę pożyczki z pakietem ubezpieczeniowym, który obejmował, między innymi, ubezpieczenie na życie. Suma ubezpieczenia stanowiła kwotę równą saldu zadłużenia wynikającego z harmonogramu spłat pożyczki. Zgodnie zaś z pkt 6 ust. 1 – 3 złożonego przez spadkodawczynię wniosko-polisy, powód przyjął udzieloną przez M. P. (1) cesję praw i obowiązków ubezpieczającego pod warunkiem zawieszającym śmierć ubezpieczającego. Dlatego w związku z wystąpieniem zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową powód nabył prawo do roszczenia wobec ubezpieczyciela, obejmującego zasądzenie świadczenia odpowiadającego przedmiotowemu roszczeniu. Wobec tego domaganie się przez powoda zaspokojenia roszczenia od spadkodawców jest nieuzasadniony. Zawarta przez spadkodawczynię polisa na życie została bowiem zawarta w celu zabezpieczenia kredytu na wypadek jej śmierci, co wyłącza możliwość obciążenia spadkobierców odpowiedzialności za spłatę kredytu. Pozwani podkreślili, że powód w pierwszej kolejności winien dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia od ubezpieczyciela.

W piśmie procesowym z dnia 24 lipca 2025 roku, zatytułowanym odpowiedź na odpowiedź na pozew” podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 2 września 2019 roku pomiędzy powodem – (...) S.A. z siedzibą w W. a pozwaną M. P. (1) została zawarta umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z pakietem ubezpieczeniowym w kwocie 37.271,48 złotych, obejmującą całkowitą kwotę pożyczki (kwota pożyczki bez kredytowanych kosztów pożyczki) w wysokości 24.150,34 złotych oraz kwotę przeznaczoną na zapłatę kosztów związanych z udzieleniem pożyczki w postaci prowizji w wysokości 2.097,18 złotych i składki ubezpieczeniowe za cały okres ubezpieczenia równy okresowi kredytowania w wysokości 11.023,96 złotych z tytułu zawarcia umowy ubezpieczenia zawartej na podstawie Warunków (...) U. Dochodu i Trwałego Inwalidztwa w Następstwie Nieszczęśliwego Wypadku dla Pożyczkobiorców posiadających pożyczki gotówkowe w (...) S.A. i umowy ubezpieczenia zawartej na podstawie Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie Pożyczkobiorców posiadających pożyczko gotówkowe w (...) S.A. – wariant podstawowy, na okres kredytowania wynoszący 120 miesięcy, szczegółowo określony w planie spłaty, który stanowi integralną część umowy.

Całkowity koszt pożyczki wynosił kwotę 35.184,25 złotych, zaś całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę – 59.334,59 złotych. Całkowita kwota do zapłaty stanowiła sumę całkowitej kwoty pożyczki i całkowitego kosztu pożyczki.

Zakres ubezpieczenia obejmował zgon ubezpieczonego, a wysokość świadczenia stanowił iloczyn sumy ubezpieczenia (kwota równa saldu zadłużenia wynikającemu z pierwotnego harmonogramu spłat pożyczki) i udziału procentowego zgodnie z §11 ust.1 oraz ust. 3 OWU (ustalony w momencie zawarcia umowy ubezpieczenia dla każdego pożyczkobiorcy objętego odpowiedzialnością ubezpieczyciela w związku z jedną umową pożyczki i jest równy 100% gdy umową ubezpieczenia objęty jest jeden ubezpieczony w ramach jednej umowy pożyczki gotówkowej, 50% gdy umową ubezpieczenia objętych jest dwóch ubezpieczonych w ramach jednej umowy pożyczki gotówkowej). Wysokość procentowa składki ubezpieczeniowej wynosiła 100%. Podstawą do obliczenia kwoty składki ubezpieczeniowej była wysokość pożyczki gotówkowej – 26.247,52 złotych.

Pożyczkobiorca wskazała pożyczkodawcę jako uposażonego do części świadczenia z tytułu zgonu ubezpieczonego objętego ochroną ubezpieczeniową w wysokości równowartości iloczynu udziału procentowego i sumy ubezpieczenia na dzień zajścia zdarzenia oraz odsetek.

przyznane, nadto dowód: umowa pożyczki gotówkowej z dnia 2 września 2015 roku k. 6 – 9v, wniosek – polisa nr (...) z dnia 2 września 2015 roku k. 10 – 11, wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie – polisa do (...) posiadających pożyczki gotówkowej w (...) – wariant podstawowy z dnia 2 września 2025 roku k. 12 - 13.

Z postanowień umowy pożyczki wynikało, że wypłata pożyczki nastąpiła jednorazowo w dniu 2 września 2015 roku w wysokości 19.150,34 złotych przelewem na rachunek bankowy nr (...) w (...), natomiast pozostała kwota przelewem na inny rachunek bankowy nr (...)wskazany w umowie.

Pożyczkobiorca zobowiązał się do spłaty pożyczki wraz z odsetkami w 120 równych ratach kapitałowo – odsetkowych, płatnych w okresach miesięcznych, w wysokości i terminach wyszczególnionych w planie spłaty, który stanowi integralną część umowy.

Z treści umowy wynikało, że pożyczkobiorcy został wręczony plan spłaty przy zawieraniu umowy.

Spłaty rat miały być dokonywane przez (...) S.A. w drodze potrącenia wymagalnych należności ze środków pieniężnych na rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowym pożyczkobiorcy nr (...) prowadzonym przez (...) S.A.

W dniu 2 września 2015 roku na rachunek pożyczkobiorcy – M. P. (1) przekazano kwotę 24.150,34 złotych.

przyznane, nadto dowód: umowa pożyczki gotówkowej z dnia 2 września 2015 roku k. 6 – 9v, potwierdzenia uruchomienia kredytu k. 14, harmonogram spłat pożyczki k. 17 – 18v.

Z treści umowy wynikało, że pożyczkodawca (...) S.A. może wypowiedzieć umowę pożyczki w przypadku, miedzy innymi, niedotrzymania przez pożyczkobiorcę warunków określonych w umowie. Termin wypowiedzenia umowy wynosi 30 dni i jest liczony od dnia następnego po dniu odebrania przez pożyczkobiorcę – przesyłki poleconej zawierającej wypowiedzenia, nadanej za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Pożyczkodawca wysyłał wypowiedzenie umowy na piśmie, na ostatni adres korespondencyjny pożyczkobiorcy. W następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia umowy, całość zadłużenia z tytułu umowy staje się zadłużeniem wymagalnym i przeterminowanym, od którego (...) S.A. nalicza się i pobiera odsetki według stopy procentowej w wysokości 10,00%.

przyznane, nadto dowód: umowa pożyczki gotówkowej z dnia 2 września 2015 roku k. 6 – 9v.

W dniu 29 sierpnia 2020 roku zmarł pożyczkobiorca – M. P. (1).

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 31 października 2023 roku, wydanym w sprawie I Ns 289/23, spadek po zmarłej M. P. (1) na podstawie ustawy nabyły jej dzieci – S. P. i N. P. – każda z tych osób w ½ części, z tym że nabycie spadku nastąpiło z dobrodziejstwem inwentarza.

Wniosek o wszczęcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku został złożony przez powoda w lipcu 2023 roku.

dowód z innych wniosków dowodowych: kserokopia postanowienia Sądu Rejonowego w Człuchowie z dnia 31 października 2023 roku, wydanego w sprawie I Ns 289/23, k. 33, fakt znany z urzędu – por. I Ns 289/23.

Zadłużenie na dzień 8 października 2024 roku wynosiło kwotę 15.924,47 złotych, która obejmowała kapitał wymagalny w wysokości 12.716,51 złotych, odsetki zapadłe niespłacone – 214,92 złotych oraz odsetki karne niespłacone – 2.993,04 złotych.

dowód z innych wniosków dowodowych: szczegółowe rozliczenie pożyczki k. 15 – 16v.

Pożyczkodawca wezwał pozwanych – S. P. i N. P. o spłatę zaległości, która na dzień 15 kwietnia 2024 roku wynosiła kwotę 18.240,05 złotych, obejmującą kapitał ( w tym odsetki skapitalizowane) w wysokości 10.636,72 złotych, odsetki – 4.041,84 złotych i odsetki od zaległego kapitału i odsetek skapitalizowanych – 3.561,49 złotych, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania monitu.

Pismem z dnia 13 maja 2024 roku pożyczkodawca wypowiedział pozwanym umowę pożyczki w części dotyczącej warunki spłaty z powodu braku spłaty zadłużenia wymagalnego, wynoszącego na dzień przygotowania wypowiedzenia kwotę 18.790,57 złotych. Obejmowało ono kapitał (w tym odsetki skapitalizowane) w wysokości – 10.935,86 złotych, odsetki – 4.106,51 złotych i odsetki od zaległego kapitału i odsetek skapitalizowanych – 3.748,20 złotych, natomiast całe zadłużenie z tytułu umowy pożyczki na dzień przygotowania wypowiedzenia wynosiło kwotę 24.450,44 złotych, na która składał się kapitał (w tym odsetki skapitalizowane) w wysokości 16.562,06 złotych i odsetki – 7.888,38 złotych.

Po wypowiedzeniu umowy pożyczki, w związku z wymagalnością zadłużenia umowy, powód wezwał pozwanych do zapłaty kwoty 24.979,24 złotych przysługującej z tytułu kapitału w wysokości 16.562,06 złotych, odsetek zapadłych – 4.238,14 złotych i odsetek karnych – 4.179,04 złotych oraz dalszych należnych odsetek naliczanych na bieżąco, według zmiennej stopy procentowej wynoszącej na dzień sporządzenia wezwania 22,50% w stosunku rocznym, w terminie 7 dni licząc od dnia doręczenia niniejszego wezwania.

dowód z innych wniosków dowodowych: wydruk wezwania z dnia 15 kwietnia 2024 roku k. 19 – 20, 21 – 22, wezwanie z dnia 11 lipca 2024 roku k. 29 – 30, 31 – 32, dowód: wypowiedzenie umowy z dnia 13 maja 2024 roku k. 23, k. 26.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie strona powodowa wywodziła swoje roszczenie z umowy pożyczki zawartej w dniu 2 września 2015 roku z M. P. (1) oraz z faktu, iż pozwani S. P. i N. P. nabyli spadek po pożyczkobiorcy, a zatem powód oparł swoje roszczenie na art. 720 k.c. w zw. z art. 922 § 1 k.c., art. 1030 k.c. i art. 1023 § 1 i § 2 k.c.

Zgodnie z treścią art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W myśl art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi czwartej kodeksu cywilnego. Nie ulega więc wątpliwości, że w skład spadku wchodzą długi spadkowe powstałe za życia spadkodawcy w kategorii których mieszczą się także długi spadkodawcy ze stosunków zobowiązaniowych. Należy też podkreślić, że z zasady spadkobierca wstępuje w sytuację prawną zmarłego, staje się on więc dłużnikiem osobistym lub rzeczowym z tytułu danego długu i jego też obciąża obowiązek uregulowania niezaspokojonych przez spadkobiercę wierzytelności. Zgodnie natomiast z treścią art. 925 k.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Jednakże w myśl art. 1030 k.c. do chwili przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku, zaś od chwili przyjęcia spadku ponosi odpowiedzialność za te długi z całego swego majątku. Przy czym na mocy art. 1031 § 2 k.c. w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nieistniejące długi.

W przedmiotowej sprawie pozwani nie kwestionowali faktu, że spadkodawczyni M. P. (1) zawarła umowę pożyczki z powodem, jednakże wskazali że spadkodawczyni zawarła umowę pożyczki z pakietem ubezpieczeniowym, który obejmował, między innymi, ubezpieczenie na życie i w związku z wystąpieniem zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową powód nabył prawo do roszczenia wobec ubezpieczyciela, obejmującego zasądzenie świadczenia odpowiadającego przedmiotowemu roszczeniu. Wobec tego domaganie się przez powoda zaspokojenia roszczenia od spadkodawców jest nieuzasadniony. Zawarta przez spadkodawczynię polisa na życie została bowiem zawarta w celu zabezpieczenia kredytu na wypadek jej śmierci, co wyłącza możliwość obciążenia spadkobierców odpowiedzialności za spłatę kredytu. Dlatego też pozwani podkreślili, że powód w pierwszej kolejności winien dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia od ubezpieczyciela.

Wobec powyższego, skoro pozwani podnieśli zarzut braku legitymacji procesowej powoda, to Sąd zobowiązany był, w pierwszej kolejności rozważyć zasadność podniesionego zarzutu.

Posiadanie przez strony legitymacji czynnej i biernej w procesie jest bowiem przesłanką zasadniczą, od której istnienia uzależniona jest możliwość uwzględnienia powództwa, a jej brak, zarówno w postaci czynnej jak i biernej, prowadzi do wydania wyroku oddalającego powództwo.

Legitymacja procesowa to uprawnienie do poszukiwania ochrony prawnej w konkretnej sprawie, przy czym legitymacja czynna zawsze jest ściśle związana ze stroną powodową i oznacza jej uprawnienie do wszczęcia i prowadzenia procesu, natomiast legitymacja bierna uzasadnia występowanie w procesie w charakterze pozwanego. Zatem legitymacja procesowa jest uprawnieniem konkretnego podmiotu (legitymacja czynna) do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu oznaczonemu podmiotowi (legitymacja bierna) wypływająca z prawa materialnego. Legitymacja materialna, czyli posiadanie prawa podmiotowego lub interesu prawnego do wytoczenia powództwa stanowi bowiem przesłankę materialną powództwa, a jej brak stoi na przeszkodzie udzieleniu ochrony prawnej. W konsekwencji brak legitymacji materialnej (czynnej lub biernej) skutkuje, co do zasady oddaleniem powództwa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2012 roku, III CZP 83/12).

Dlatego też rolą Sądu w procesie jest dokonanie oceny istnienia legitymacji procesowej strony w chwili orzekania, co do istoty sprawy, a w wypadku stwierdzenia braku legitymacji procesowej (zarówno czynnej, jak i biernej), to na sądzie spoczywa wydania wyroku oddalającego powództwo. Takie procedowanie jest konsekwencją choćby wytoczenia powództwa przeciwko osobie nieuprawnionej. Brak legitymacji biernej jest bowiem wystarczającą podstawą do oddalenia powództwa.

Podkreślić należy również, że zgodnie z treścią art. 6 kc, na powodzie spoczywa ciężar wykazania zarówno zasadności, jak i wysokości dochodzonego roszczenia. Ciężar udowodnienia faktu spoczywa bowiem na osobie, która z faktu tego wywodzi określone dla siebie skutki prawne, tym bardziej, że ciężar dowodu pozostaje w ścisłym związku z problematyką procesową dowodów i spełnia przy tym dwie zasadnicze funkcje. Po pierwsze dynamizuje postępowanie dowodowe w systemie obowiązywania zasady sporności (kontradyktoryjności) w procesie, po drugie określa wynik merytoryczny sporu (sprawy) w sytuacji krytycznej, gdy strona nie udowodni faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (por. K. Piasecki, Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Zakamycze, 2003 r.). Oznacza to zatem, że Sąd tylko wyjątkowo winien ingerować w przebieg postępowania dowodowego dopuszczając dowody z urzędu, które to uprawnienie wynika z treści przepisu art. 232 k.p.c. Ponadto, zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa, obowiązek wskazania dowodów potrzebnych dla rozstrzygnięcia sprawy, obciąża przede wszystkim strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 października 1996 r., III CKN 6/96, OSNC 1997/3/29), ponieważ Sąd został wyposażony jedynie w uprawnienie, a nie obowiązek, dopuszczenia dalszych jeszcze, nie wskazanych przez żadną ze stron, dowodów, kierując się przy tym własną oceną, czy zebrany w sprawie materiał jest - czy też nie jest - dostateczny do jej rozstrzygnięcia (art. 316 § 1 in principio k.p.c.). Dlatego też Sąd powinien korzystać z przewidzianego w art. 232 zd. 2 k.p.c. uprawnienia powściągliwie i z umiarem, pamiętając, że taka inicjatywa należy przede wszystkim do samych stron i że cały rozpoznawany spór jest ich sprawą, a nie sądu. Podkreślić również należy, że zasada kontradyktoryjności winna być całkowicie zachowana zwłaszcza wówczas, gdy strony korzystają z pomocy profesjonalnych pełnomocników.

Natomiast, skoro strona pozwana kwestionuje legitymację procesową bierną, to na niej spoczywał, zgodnie z treści art. 6 kc, ciężar wykazania braku tej legitymacji procesowej, tym bardziej, że z treści uzasadnienia pozwu oraz załączanych do pozwu dokumentów wynika, dlaczego pozwani zostali wskazani jako strona procesu. Ponadto strona powodowa twierdziła, że pozwani jako spadkobiercy kredytobiorcy - z mocy prawa - stali się stroną tej umowy i weszli w prawa i obowiązki kredytobiorcy.

Kwestia skutków śmierci kredytobiorcy dla losów umowy jest sporna w judykaturze. Co do zasady przyjmuje się, że na spadkobiercę przechodzi zdecydowana większość praw i obowiązków wynikających z przepisów o wykonaniu zobowiązań i skutkach ich niewykonania. Jednakże w orzecznictwie wyrażono pogląd, zgodnie z którym w przypadku umowy kredytu bankowego spadkobiorca dziedziczy jedynie dług zaciągnięty przez spadkodawcę (kredytobiorcę), sama zaś umowa kredytowa między bankiem a kredytobiorcą (spadkodawcą) z chwilą śmierci tego ostatniego wygasa. Rodzaj czynności prawnej dokonanej przez spadkodawcę (kredytobiorcę) z bankiem (umowa kredytu), charakter spornej umowy i okoliczności jej zawarcia, w szczególności warunki, na jakich udzielono kredytobiorcy kredytu są bowiem ściśle związane z jego osobą (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 21 stycznia 2020 roku, I ACa 921/18). Z kolei w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 kwietnia 2018 roku (V ACa 54/17) stwierdzono, że brak jest podstaw, aby umowę kredytową zakwalifikować, jako ściśle związaną z osobą zmarłego. Trafności takiego poglądu nie można wywodzić z faktu, iż przyznanie kredytu łączy się z badaniem zdolności finansowych kredytobiorcy. Zawieranie wielu umów o charakterze zobowiązaniowym wiąże się z koniecznością oceny nie tylko prawidłowości jej wykonania, lecz także wypłacalności ich stron, przy czym śmierć jednej z nich nie ma wpływu na dalsze istnienie danego stosunku prawnego. Oznacza to, że spadkobiercy wstępują w wynikającą z umowy sytuację prawną spadkodawcy – strony, w szczególności przejmują jego wierzytelności i długi, ponadto zaś związani są postanowieniami umowy. Skutek w postaci wygaśnięcia umowy z chwilą śmierci strony wynika najczęściej wprost z przepisu ustawy, rzadziej zaś należy wyprowadzać go z jej istoty lub z woli stron korzystających z zasady swobody umów (…) Zobowiązanie do zwrotu kredytu wchodzi w skład spadku jako dług spadkowy (art. 922 § 1 k.c.), przy czym obejmuje on zarówno raty kredytu wymagalnego jeszcze przed śmiercią kredytobiorcy, jak i raty, które stają się wymagalne po tej chwili. Śmierć kredytobiorcy nie wywołuje zmian w treści umowy kredytowej, a tym samym spadkobiercy zobowiązani są do zwrotu kredytu na zasadach określonych w umowie, z uwzględnieniem przewidzianego harmonogramu spłat, chyba że umowa przewiduje automatyczną wymagalność całości kredytu z chwilą jego śmierci (…).

Z analizy postanowień umowy pożyczki z dnia 2 września 2015 roku wynika, że nie zawiera ona postanowień dotyczących jej losów po śmierci kredytobiorcy. Fakt, że jednym z zabezpieczeń umowy było uczynienie banku uposażonym z umowy ubezpieczenia kredytobiorcy na życie, a zdarzeniem ubezpieczeniowym był zgon kredytobiorcy, mógł wskazywać, że strony umowy kredytu co najmniej liczyły się z tym, że umowa wygaśnie po śmierci kredytobiorcy, a bank będzie mógł się zaspokoić z odszkodowania. Ostatecznie należy wskazać, że w niniejszej sprawie kwestia wyboru określonego skutku śmierci kredytobiorcy nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Niezależnie bowiem od przyjętego skutku roszczenie było wymagalne, a pozwana była zobowiązana do spłaty.

Zatem, w przypadku przyjęcia pierwszej z opcji, a mianowicie że umowa wygasła – roszczenie o zwrot całej niespłaconej kwoty stałoby się automatycznie wymagalne w dacie śmierci kredytobiorcy, a pozwani odpowiadaliby jako spadkobiercy zgodnie z treścią art. 922 k.c. Natomiast w przypadku przyjęcia, że doszło do wstąpienia pozwanych w prawa i obowiązki kredytobiorcy, należałoby wskazać, że bank prawidłowo przeprowadził procedurę wypowiedzenia umowy i tym samym postawił całą niespłaconą należność w stan wymagalności z upływem okresy wypowiedzenia umowy, który w dacie wyrokowania upłynął.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd w niniejszym składzie, stoi na stanowisku, że pozwani – S. P. i N. P. jako następcy prawni – M. P. (1) winni odpowiadać za jej niespłacone zadłużenie z tytułu umowy wskazanej w pozwie.

Zatem zarzut braku legitymacji procesowej biernej nie zasługuje na uwzględnienie.

Jednakże powództwo ostatecznie podlegało oddaleniu ze względu na naruszenie przez bank zasad współżycia społecznego wskazanych w art. 5 k.c. Zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny i orzecznictwa zastosowanie przepisu art. 5 k.c. może nastąpić w sytuacjach wyjątkowych i wymaga wszechstronnej oceny całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu z konkretnym stanem faktycznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku, IV CKN 120/01). Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są bowiem pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1994 roku, II CRN 127/94 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1967 roku, I PR 415/67).

Sąd analizując okoliczności faktyczne niniejszej sprawy doszedł do przekonania, iż sprawa należy do kategorii tzw. spraw wyjątkowych i koniecznym jest zastosowanie przepisu art. 5 k.c. Sąd kierował się przy tym poczuciem sprawiedliwości, albowiem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że pożyczkobiorca – spadkodawca – M. P. (1) zmarła w dniu 29 sierpnia 2020 roku, natomiast powód – (...) S.A. z siedzibą w W. dopiero w lipcu 2023 roku zainicjował postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku i uzyskał stosowne orzeczenie w październiku 2023 roku, zaś pierwsze wezwania do spłaty zaległości skierował do pozwanych w kwietniu 2024 roku. Powód nie wykazał bowiem, w toku niniejszego procesu, aby wcześniej podejmował jakiekolwiek czynności mające na celu ustalenie kręgu spadkobierców pożyczkobiorcy, a także aby przed kwietniem 2024 roku, mimo ustalonego kręgu spadkobierców ustawowych, kierował do pozwanych wezwania do spłaty zobowiązania. Zatem takie postępowanie powoda, w ocenie Sądu, nie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego i miało na celu ewidentnie wygenerowanie wyższej kwoty z powodu naliczania odsetek. Tym bardziej, że z przedłożonych dokumentów wynika, ze zobowiązanie przez pożyczkobiorcę – M. P. (1), do czasu otwarcia spadku, było regulowane.

Ponadto z postanowień umowy pożyczki z dnia 2 września 2015 roku wynika, że spłata zobowiązania - na wypadek śmierci kredytobiorcy - została zabezpieczona umową ubezpieczenia, w związku z czym dochodzenie należności od pozwanych, jest nadużyciem prawa, albowiem bank mógł dążyć do zaspokojenia swojego roszczenia od ubezpieczyciela. Społecznie niesprawiedliwe byłoby bowiem obciążenie pozwanych obowiązkiem spłaty zadłużenia z tytułu umowy kredytu, pomimo, iż nastąpił wypadek ubezpieczeniowy uprawniający bank do dochodzenia należności od ubezpieczyciela, a mianowicie śmierć pożyczkobiorcy. Tym bardziej, że umowa ubezpieczenia została zawarta pomiędzy ubezpieczycielami tj. (...) S.A. z siedzibą w S. a kredytobiorcą, zaś jedynym uposażonym z tytułu umowy ubezpieczenia był Bank. W związku z tym, mając na uwadze, iż wszystkie warunki wypłaty odszkodowania na wypadek śmierci, przewidziane w umowie kredytowej oraz ogólnych warunkach ubezpieczenia zostały spełnione, tylko i wyłącznie od woli banku zależało skorzystanie z tego zabezpieczenia.

W ocenie Sądu okoliczność, iż bank nie skorzystał z tej drogi zaspokojenia swojej wierzytelności, pomimo iż miał taką możliwość, wskutek czego dochodzi spłaty od spadkobierców, jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Sąd w niniejszym składzie stoi bowiem na stanowisku, iż nie sposób uznać aby celem zawieranych wraz z umową kredytu umów ubezpieczenia była tylko i wyłącznie ochrona banku przed niewypłacalnością dłużnika. Bez wątpienia ubezpieczenie kredytu zabezpieczać powinno przede wszystkim kredytobiorcę (jako stronę umowy słabszą ekonomicznie), a w przypadku jego śmierci - spadkobierców, gdyż to kredytobiorca (także kosztem pozostawionego spadku) ponosi ciężary finansowe związane z opłacaniem składki ubezpieczeniowej. Dlatego też obciążanie spadkodawczyni zobowiązaniami z tytułu tej umowy, w zakresie w jakim mogły być pokryte przez ubezpieczyciela, godzi w społecznie akceptowalne i uznane zasady słuszności i współżycia społecznego. Dążenie Banku do zmaksymalizowania zysku wynikającego z trwania umowy kredytu, kosztem kredytobiorcy, ponoszącego ciężar ubezpieczenia, i jego spadkobierców - nie zasługuje w ocenie Sądu na ochronę.

Sąd zważył, iż zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, wysokość świadczenia stanowi iloczyn sumy ubezpieczenia i udział procentowy, zaś składka ubezpieczeniowa 100%. Nie ulega wątpliwości, że bank posiadał informację o śmierci kredytodawcy, skoro wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po M. P. (1) celem ustalenia kręgu spadkobierców oraz, że był jedynym uposażonym z umowy, a zatem to wyłącznie po stronie powoda leżała możliwość zwrócenia się do ubezpieczyciela o wypłatę świadczenia z uwagi na zajście zdarzenia ubezpieczeniowego. Fakt ten potwierdza również treść wniosku o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z dnia 2 września 2015 roku, z której wynika, że ubezpieczający dokonuje cesji swoich praw i obowiązków z umowy ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego, pod warunkiem zawieszającym śmierci ubezpieczającego w okresie obowiązywania umowy ubezpieczenia.

Powyższe postanowienie jednoznacznie zatem wskazuje, że pozwani, którzy nie byli stroną umowy ubezpieczenia, do czasu cesji nie mieli żadnych własnych możliwości doprowadzenia do zaspokojenia banku za pomocą odszkodowania. Powodowy bank winien więc był po uzyskaniu informacji o śmierci kredytobiorcy wystąpić do ubezpieczyciela o wypłatę odszkodowania.

Zatem, w ocenie Sądu, skierowanie roszczenia przeciwko następcom prawnym bez wyczerpania drogi ubezpieczeniowej stanowi naruszenie przez bank zasad współżycia społecznego, w szczególności lojalności, tym bardziej, że nie nastąpiło to bezpośrednio po ustalenie kręgu spadkobierców, ale znacznie później. W konsekwencji takiego działania bank doprowadził do sytuacji, w której zażądał od kredytobiorcy zabezpieczenia w postaci zawarcia oferowanej mu dodatkowo dwóch umów ubezpieczenia ze współpracującym z powodem ubezpieczycielem, a mianowicie umowy ubezpieczenia zawartej na podstawie warunków ubezpieczenia utraty dochodu i trwałego inwalidztwa w następstwie nieszczęśliwego wypadku dla pożyczkobiorców posiadających pożyczki gotówkowe w (...) S.A. i umowy ubezpieczenia zawartej na podstawie OWU na życie pożyczkobiorców posiadających pożyczki gotówkowe w (...) S.A. – wariant podstawowy, obciążając pożyczkobiorcę z tego tytułu składką stanowiącą prawie 46% wypłaconej kwoty kredytu, a następnie nie skorzystał z przysługujących mu uprawnień i nie wystąpił o odszkodowanie.

Zdaniem Sądu uczciwość i lojalność stron umowy nie została w tym zakresie zachowana, albowiem bank nie skorzystał ze swoich uprawnień z własnej woli, jednocześnie domagając się od pozwanych zwrotu niespłaconej części kredytu, kiedy pozwani nie mieli możliwości żadnego ruchu, aby pozyskać dla banku należne odszkodowanie w związku ze śmiercią matki pozwanych. Bank więc mocą własnych działań, pozbawił pozwanych S. P. i N. P. należnej im ochrony i pogorszył ich sytuację majątkową.

Zatem, to jedynie celowa decyzja banku lub zwykła niefrasobliwość powoda, stanęły na przeszkodzi uzyskaniu odszkodowania, które pokryłoby niespłaconą część kredytu. Niezależnie od przyczyny braku skorzystania z tej możliwości, zachowanie banku należało ocenić jako niezasługujące na ochronę prawną.

Sąd powziął również wątpliwości co do wysokości dochodzonego roszczenia. Z zaoferowane przez powoda materiału dowodowego w postaci wezwań do zapłaty z dnia 15 kwietnia 2024 roku, wypowiedzenia umowy z dnia 13 maja 2024 roku i wezwania do zapłaty z dnia 11 lipca 2024 roku nie wynika bowiem dokładnie za jaki okres i jakiego rodzaju odsetki były naliczane przez powoda, a w konsekwencji jak zostały wyliczone kwoty z tego tytułu. Sąd nie miał natomiast możliwości zweryfikowania tego na podstawie pozostałego materiału dowodowego w postaci szczegółowego rozliczenia lub harmonogramu spłat pożyczki.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku oddalając powództwo w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Na koszty procesu w niniejszej sprawie złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych w osobie adwokata w wysokości 3.600,00 złotych zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800) ze zm., tj z dnia 24 sierpnia 2023 roku (Dz. U. z 2023 r, poz. 1964) oraz kwota 17,00 złotych tytułem opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa.

Od kosztów procesu Sąd zasądził również odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z art. 98 § 1 ¹ k.p.c.