Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Człuchowie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2024 roku

Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Anna Wołujewicz
Protokolant:	p.o. protokolanta sądowego Alicja Sas

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2024 roku w Człuchowie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w (...)

przeciwko (...)

o zapłatę

oddala powództwo

Sygn. akt I C 556/23

UZASADNIENIE

Powód (...) w (...) wniósł przeciwko pozwanej (...) pozew o zapłatę kwoty 2.000,00 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty oraz zwrot kosztów procesu. Zdaniem strony powodowej pozwana uzyskała bez podstawy prawnej korzyść majątkową kosztem strony powodowej powodując uszczerbek w jej majątku zgodnie z art. 405 k.c. i strona powodowa posiada roszczenie kondykcyjne, którego treścią jest obowiązek dokonania czynności faktycznej lub prawnej stanowiącej świadczenie przeciwne do spełnionego. W związku z odpadnięciem podstawy prawnej czyli umowy pożyczki, świadczenie w postaci przelewu na konto strony pozwanej stało się świadczeniem nienależnym i spowodowało uszczerbek w majątku powoda. Strona pozwana zobowiązania jest do zwrotu jej realnej wartości.

Powód wyjaśnił, że w dniu 14 kwietnia 2019 r. strona pozwana zawarła z pożyczkodawcą (...) (...) na okres 45 dni, na mocy której udostępniona została pozwanej kwota 2.000,00 zł. W dniu 31 lipca 2019 r. została zawarta umowa sprzedaży wierzytelności 2A/ (...) przysługującej (...) na rzecz DeltaWise OÜ, następnie w dniu 10 października 2019 r. powód zawarł umowę cesji wierzytelności z DeltaWise OÜ. Powód zawarł z DeltaWise umowę cesji, na mocy której (...) stała się następcą prawnym, a tym samym uprawnionym do występowania z wszelkimi roszczeniami przysługującymi cedentowi względem strony pozwanej. Powód wniósł przeciwko stronie pozwanej pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym, które to postępowanie zostało zakończone postanowieniem o umorzeniu postępowania. W przedmiotowym postępowaniu Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w sprawie I C 584/20 oddalił powództwo wskazując w uzasadnieniu, że umowa jest nieważna.

Jako podstawę swojego roszczenia powód powołał przepis art. 405 k.c. Wskazał, że bezpodstawne wzbogacenie jest szczególnym zdarzeniem prawnym, w wyniku którego bez podstawy prawnej powstaje nowa sytuacja, polegająca na wzroście majątku po stronie podmiotu wzbogaconego, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej osoby zubożonej. Podkreślał, że powód wstąpił jako nabywca wierzytelności we wszelkie związane z nią prawa zgodnie z art. 509 § 2 k.c. W dniu 14 kwietnia 2019 r. przelano zgodnie z dyspozycją strony pozwanej kwotę 2.000,00 zł tym samym strona pozwana wzbogaciła się o przelaną kwotę kosztem majątku zubożonego powoda. Według strony bezpodstawne wzbogacenie stanowi samoistne źródło zobowiązania. Powstaje ono niezależnie od tego „w jaki sposób lub za czyją sprawą ktoś uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby" (powołano wyrok SN z dnia 2 sierpnia 2007 r, V CSK 152/07 Rzeczpospolita 2007, nr 183, s. C3). Zubożenie i wzbogacenie łączy więc koincydencja (wspólna przyczyna), a nie związek przyczynowo - skutkowy pomiędzy nimi, ponieważ wzbogacenie nie jest przyczyną zubożenia, które nie jest jego skutkiem. Bezpodstawne wzbogacenie jest ujęte w art. 405 k.c. szeroko, a wzbogacenie ma nastąpić „kosztem” osoby zubożonego, a nie wyłącznie kosztem jego majątku (powołano wyrok SN z dnia 14 stycznia 2010 r, sygn. akt IV CSK 274/09, LEX nr 677778). Wzbogacenie jest bezzasadne nawet wtedy, kiedy nastąpiło w związku z określonym stosunkiem prawnym czy zdarzeniem prawnym, ale nie stanowi jego prawidłowego, poprawnego następstwa, akceptowanego i oczekiwanego społecznie. Powołano stanowisko Sądu Najwyższego, że to samo zdarzenie którego skutkiem jest zubożenie i wzbogacenie, może oznaczać jedną czynność faktyczną lub prawną, ale mogą także na nie składać się wzajemnie ze sobą powiązane czynności faktyczne i prawne, dokonane nie tylko przez zubożonego i wzbogaconego, ale także przez osoby trzecie, w związku z tym nie ma przeszkód do dochodzenia omawianego roszczenia wobec osoby pozostającej poza istniejącym i nienależycie wykonanym przez inna osobę stosunkiem zobowiązaniowym” (powołano wyrok SN z dnia 24 listopada 2009 br, V CSK 169/09 LEX nr 627248). Zdaniem powoda każde nienależne świadczenie jest przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia.

Według strony pozwana w związku z odpadnięciem podstawy umowy: umowy pożyczki i dokonania przelewu zgodnie z jej dyspozycją na kwotę 2000,00 zł wzbogaciła się bez podstawy prawnej kosztem zubożonego powoda jako nabywcy, który wstąpił w prawa i obowiązki zubożonego.

Powód wskazał, że świadczenie spełnione w wykonaniu umowy, której nieważność stwierdzono, jest świadczeniem nienależnym w myśl art. 410 § 2 k.c., gdyż odpadła jego podstawa. Ten, kto je spełnił, może żądać zwrotu, choćby był równolegle dłużnikiem kontrahenta. W świetle art. 410 § 1 k.c. samo spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego przysługującego zubożonemu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczenie zostało spełnione (powołano wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 21 września 2021 r sygn. akt I ACa 173/21). Jeżeli powód domaga się zasądzenia określonej kwoty tytułem zwrotu pożyczki, art. 321 § 1 k.p.c. nie stoi na przeszkodzie uwzględnieniu powództwa na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu „co wskazuje na traktowanie tej postaci bezpodstawnego wzbogacenia jako odrębnej co do charakteru sytuacji prawnej (powołano wyrok SN sygn. akt V CSK 25/07, OSNC 2008, nr 2,poz. 32).

W odniesieniu do przejęcia długu przesłankami bezpodstawnego wzbogacenia może być po pierwsze transfer korzyści majątkowej, polegającej tu na obowiązku świadczenia, dokonany między zubożonym (przejemcą) a wzbogaconym (pierwotnym dłużnikiem). Drugą przesłankę stanowi bezpośredni związek między stanem wzbogacenia i zubożenia, co do zasady wynikający z istoty czynności translatywnego przejęcia długu. Dochodząc roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, przejemca długu powinien udowodnić brak lub wadliwość umowy, z której wynika causa dokonanej czynności wstąpienia w dług ((...) - Glosa do wyroku SN z dnia 15 grudnia 2000 r, IV CKN 197/00, PiP 2001, z.ll, s.106).

Według powoda takim dowodem w przedmiotowej sprawie jest wyrok oddalający powództwo w stosunku do strony pozwanej w sprawie o sygn. akt I C 584/20 upr wraz z uzasadnieniem.

Na rozprawie w dniu 12 lipca 2024 r. pozwana (...) przyznała, że brała przedmiotową pożyczkę w kwocie 2000 zł. Podkreślała, że jest w ciężkiej sytuacji finansowej. Wyjaśniła, że ma rentę po mężu w wysokości 2.287 zł., a ZUS zabiera jej depozyt co miesiąc od 2000 r. W związku z tym, że miała kilka pożyczek nie pamięta czy zwróciła przedmiotową pożyczkę której dotyczy pozew. Z uwagi na fakt, ze nie jest w stanie spłacić jej jednorazowo wniosła o rozłożenie świadczenia na raty po 200 zł. miesięcznie. Wyjaśniła również że mieszka z synem, który pracuje dorywczo, a pieniądze z wszystkich pożyczek wydała.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 kwietnia 2019 roku została zawarta umowa pożyczki refinansującej nr (...) pomiędzy pożyczkodawcą (...) z siedzibą w (...), dla której usługi pośrednictwa świadczy (...) z siedzibą w (...) a pozwaną (...).

Na podstawie umowy kwota pożyczki refinansującej udzielonej pożyczkobiorcy wynosiła 2.448,24 złotych, natomiast pożyczkodawca, wskazany przez pożyczkobiorcę, na rzecz którego rzecz dokonany miał być przelew kwoty pożyczki refinansującej – podmiot współpracujący z pośrednikiem – (...) sp. z o.o. Kwota do spłaty przez pożyczkobiorcę należna pożyczkodawcy wynosiła 2.448,24 złotych i miała być spłacona do 29 maja 2019 roku. Wysokość opłaty za refinansowanie wynosiła kwotę 597,66 złotych, a odsetek kapitałowych – 18,49 złotych.

dowód: umowa pożyczki refinansującej nr (...) k. 31 – 31v.

W dniu 1 sierpnia 2019 roku (...) z siedzibą w (...) zawarł z (...) (...) OU z siedzibą w (...) umowę cesji wierzytelności. Cedent oświadczył, że przysługują mu pozbawione wad prawnych, bezsporne i wymagalne wierzytelności pieniężne szczegółowo określone w załączniku nr A do niniejszej umowy, który stanowi jej integralną część, sporządzonym według stanu tych wierzytelności na 31 lipca 2019 roku, w stosunku do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, a wynikające z niespłaconych pożyczek, opłat za udzielenie pożyczek i odsetek za zwłokę i pozostałych opłat.

dowód: umowa cesji wierzytelności z dnia 1 sierpnia 2019 roku k. 25 – 27, załącznik k. 28

W dniu 10 października 2019 roku powód (...) z siedzibą w (...) zawarł z (...) (...) OU z siedzibą w (...) (Estonia) umowę sprzedaży wierzytelności. Sprzedający oświadczył, że według stanu na dzień podpisania umowy przysługują mu wymagalne i niespłacone wierzytelności pieniężne szczegółowo określone w załączniku nr 1 do umowy, stanowiącym jej integralną część, sporządzonym według stanu na dzień 27 września 2019 roku, przysługujące w stosunku do osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, zwanych dalej dłużnikami, wynikające z tytułu umowy pożyczek.

dowód: umowa sprzedaży wierzytelności z dnia 10 października 2019 roku k. 14 – 16, załącznik nr 1 do umowy k. 24,

W dniu 26 października 202 r. został złożony przez powoda (...) z siedzibą w (...) pozew przeciwko (...) o zapłatę kwoty 2.821,97 złotych wraz z odsetkami umownymi. W niniejszej sprawie powód dochodził roszczenia z tytułu umowy pożyczki – (...) zawartej dnia 14 kwietnia 2019 roku przez pozwaną z pożyczkodawcą (...) za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość. Na skutek złożonego pozwu w dniu 16 grudnia 2020 r. w sprawie o sygn. akt I C 584/20 został wydany wyrok na mocy którego Sąd Rejonowy w Człuchowie oddalił powództwo. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że oddalił powództwo, albowiem z zaoferowanego w sprawie materiału dowodowego, przedłożonego przez powoda wynika, że umowa na którą powołał się on w uzasadnieniu pozwu jest faktycznie umową pożyczki refinansującej. Sąd nie miał możliwości zweryfikowania stosunku podstawowego - umowy pożyczki numer (...), w zakresie udzielonej pozwanej do dyspozycji kwoty, zasad jej spłaty, okresu trwania umowy, czy też dodatkowych kosztów związanych z udzieloną pożyczką, a z przedłożonych przez powoda umów refinansujących absolutnie nie wynikało, której umowy one dotyczą. Sąd podkreślił, że analiza przedłożonych przez powoda umów refinansujących oraz utworzenie konta na stronie internatowej pośrednika i weryfikacja podanych przez nią danych pozwanej nie daje podstaw do ustalenia, iż wykazane zostało zawarcie i wykonanie umowy pożyczki, na którą powołuje się powód – co do której wywodzi, iż nabył świadczenie wobec pozwanej. Według Sądu strona powodowa nie wykazała czy pozwana złożyła wnioski o udzielenie pożyczek refinansujących, które pożyczkodawca mógł złożyć za pośrednictwem Profilu klienta.

dowód: pozew k. 1-4 akt I C 584/21, wyrok z uzasadnieniem k. 67, k. 77-82, k. 99 akt I C 584/21

Sąd zważył co następuje:

W niniejszej spawie powód dochodził od pozwanej (...) należności wynikających z umowy pożyczki gotówkowej zawartej w dniu 14 kwietnia 2019 r. nr (...). Z uzasadnienia pozwu wynika, że przedmiotowa sprawa została już rozstrzygnięta w innym postępowaniu. Bezsporny był fakt, że przed Sądem Rejonowym w Człuchowie toczyła się sprawa z powództwa powoda przeciwko pozwanej o zapłatę kwoty 2.821,97 zł., która dotyczyła tej samej ww. umowy pożyczki, z której roszczenie powód wywodzi w niniejszej sprawie. W związku z powyższym w pierwszej kolejności należało rozstrzygnąć wpływ ww. sprawy na niniejsze postępowanie.

Stan faktyczny przedmiotowej sprawy nie był sporny między stronami, nadto został ustalony na podstawie dokumentów złożonych w toku postępowania przez powoda i znajdujących się w aktach sprawy I C 584/20 Sądu Rejonowego w Człuchowie.

W ocenie Sądu powództwo należało oddalić w całości

Podstawę prawną roszczenia powódki stanowiły przepisy art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zgodnie z art. 410 § 1 k.c. przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Jak stanowi art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu.

Z art. 410 § 2 k.c. wynika zatem, że świadczenie jest nienależne, jeżeli podstawa świadczenia odpadła. Typowym przykładem tego rodzaju condictio jest uchylenie lub zmiana orzeczenia, w oparciu o którego treść świadczono lub egzekwowano. Istotą tego rodzaju świadczenia jest to, że do czasu uchylenia jego podstawy, świadczenie jest należne i może być skutecznie dochodzone. Jednak po opadnięciu podstawy świadczenia, mimo jej istnienia w chwili egzekwowania, świadczenie to staje się nienależne w rozumieniu przepisu art. 410 § 2 k.c. i wymagalnym staje się roszczenie o jego zwrot, co oznacza że może być dochodzone przez tego, który nienależnie świadczył.

Rację ma powód twierdząc, że do przesłanek bezpodstawnego wzbogacenia należy wzbogacenie jednego podmiotu, mające wymiar majątkowy, zubożenie innego podmiotu kosztem wzbogacenia, zależność pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem stron tego samego przesunięcia majątkowego, brak podstawy prawnej wzbogacenia jakiegokolwiek rodzaju.

Wzbogacenie i zubożenie są współwystępującymi zjawiskami kauzalnymi oraz łączy je ta sama przyczyna. Wzbogacenie polega na uzyskaniu jakiejkolwiek korzyści majątkowej, w dowolnej postaci kosztem innej osoby, w tym zaoszczędzenie wydatku. Istotne jest to, że korzyść majątkowa nie znajduje żadnego usprawiedliwienia prawnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1998 roku, II CKN 58/98; z dnia 6 grudnia 2005 roku, I CK 220/05; z dnia 6 listopada 2015 roku, II CSK 870/14, niepublikowane). Natomiast zubożenie ma zawsze postać majątkową i skutkuje albo zwiększeniem pasywów albo zmniejszeniem aktywów. Podkreślić należy, że w orzecznictwie i piśmiennictwie prawniczym powołuje się , ze brak podstawy prawnej ujmowany jest jako brak tytułu prawnego, uprawniającego przesunięcie korzyści majątkowej do majątku wzbogaconego, przysporzenie majątkowe dokonywane jest bez prawnego uzasadnienia. Oznacza także brak lub odpadnięcie causa świadczenia.

Należy również podkreślić, że bezpodstawne wzbogacenie stanowi odrębne zdarzenie prawne, które obok czynności prawnych i czynów niedozwolonych jest samoistnym źródłem zobowiązania. Podkreślić należy, że odpowiedzialność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia ma charakter subsydiarny i znajduje zastosowanie wówczas, gdy nie ma innej podstawy odpowiedzialności, w szczególności wynikającej z umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 1995 roku, III CZP 46/95, OSNC 1995, nr 7 - 8, poz. 114, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 roku, V CSK 152/07, z dnia 7 maja 2009 roku, IV CSK 27/09, z dnia 28 marca 2012 roku, V CSK 157/11, z dnia 8 marca 2018 roku, II CSK 299/17).

W ocenie Sądu reżimy odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia wzajemnie się wykluczają (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24 sierpnia 2018 roku, I ACa 276/18, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 1997 roku, II CKN 289/97).

Wobec powyższego, skoro strony wiązała umowa pożyczki , to powódka – upatrując roszczeń w normie art. 405 k.c. – nie może skutecznie zarzucać nienależytego jej wykonania przez pozwaną.

W ocenie Sądu sama okoliczność, że strona powodowa dochodziła już swojego roszczenia na podstawie przedmiotowej umowy w sprawie I C 584/20, w którym to roszczenie jej zostało oddalone w całości, absolutnie nie powoduje, że nastąpiła zmiana podstawy roszczenia uzasadniająca dochodzenie roszczenia na podstawie art. 405 k.c. Podkreślić należy, że podstawą oddalenia powództwa w ww. sprawie nie była nieważność umowy, lecz okoliczność że powód nie przedłożył wystarczającego materiału dowodowego, przez co pozbawił Sąd możliwości oceny stosunku podstawowego.

W związku z powyższym zasadnym było oddalić przedmiotowe powództwo.