I Ns 49/19 - postanowienie z uzasadnieniem Sąd Rejonowy w Człuchowie z 2025-09-11
Sygn. akt: I Ns 49/19
POSTANOWIENIE
Dnia 11 września 2025 roku
Sąd Rejonowy w Człuchowie I Wydział Cywilny w składzie następującym:
Przewodniczący: Sędzia Sylwia Piasecka
Protokolant: p.o. protokolanta sądowego Klaudia Kiedrowska
po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2025 roku w Człuchowie
na rozprawie
sprawy
z wniosku Przedsiębiorstwa Produkcyjno - Handlowo - Usługowego (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.
z udziałem (...) S.A. z siedzibą w G.
o ustanowienie służebności przesyłu
postanawia:
1. ustanowić na nieruchomości położonej w miejscowości P., stanowiącej działki numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Człuchowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), na rzecz uczestnika postępowania (...) — (...) S. A. z siedzibą w G. odpłatną, nieograniczoną w czasie służebność przesyłu - na rzecz każdoczesnego właściciela sieci - wynoszącą w części czynnej - eksploatacyjnej:
a) dla linii (...) kV oznaczonej numerem (...) przebiegającej przez działki numer (...) - szerokość 8 m (po 4,0 m od osi linii),
b) dla linii (...) kV oznaczonej numerem 237 przebiegającej przez działkę numer (...) - szerokość 8 m (po 4,0 m od osi linii),
c) dla linii (...) kV oznaczonej numerem (...) odg. P. przebiegającej przez działkę numer (...) - szerokość 8 m (po 4,0 m od osi linii),
d) dla linii kablowej (...) kV zlokalizowanej na działce numer (...) – szerokość 2,5 m (po 1,25 m od osi linii),
e) dla linii 0,4 kV oznaczonej numerem (...)” przebiegającej przez działkę numer (...) – szerokość 4,0 m (po 1,0 m i 3,0 m od osi linii),
f) dla linii kablowej 0,4 kV zlokalizowanej na działce numer (...) - szerokość 2,5 m (po 1,25 m od osi linii),
g) dla stacji transformatorowej oznaczonej nr 02- (...) P. posadowionej na działce gruntu numer (...) - po 3,0 m poza obrys obiektu,
oraz w części biernej – ochronnej:
a) dla linii średniego napięcia (...) kV – szerokość 9,2 m (po 4,6 m od osi linii),
b) dla linii niskiego napięcia 0,4 kV – szerokość 3,1 m i 1,0 m
opisanych w opinii biegłego sądowego A. Ł. z dnia 24 lutego 2020 roku i wytyczonych przez biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B. w opinii z dnia 24 stycznia 22 roku, która to opinia stanowi integralną część niniejszego postanowienia, polegającą na nieograniczonym w czasie prawie do korzystania z nieruchomości obciążonej w postaci prawa przechodu i przejazdu przez nieruchomość celem utrzymania, konserwacji, przeglądów, naprawy, modernizacja i eksploatacji posadowionych na tej nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych - linii energetycznej napowietrznej średniego napięcia (...) kV i niskiego napięcia 0,4 kV oraz stacji transformatorowych wraz z prawem wjazdu sprzętem mechanicznym w celu usunięcia awarii i dokonania wyżej wymienionych czynności,
2. zasądzić od uczestnika postępowania (...) — (...) S. A. z siedzibą w G. na rzecz wnioskodawcy Przedsiębiorstwa Produkcyjno - Handlowo – Usługowego (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. kwotę 93.059,00 złotych (słownie: dziewięćdziesiąt trzy tysiące pięćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 września 2025 roku do dnia zapłaty,
3. oddalić wniosek w pozostałym zakresie,
4. nakazać pobrać od wnioskodawcy Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Handlowo – Usługowego (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Człuchowie kwotę 6.749,77 złotych (słownie: sześć tysięcy siedemset czterdzieści dziewięć złotych i siedemdziesiąt siedem groszy) tytułem nieopłaconych kosztów sądowych,
5. nakazać pobrać od uczestnika postępowania (...) S.A. z siedzibą w G. rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Człuchowie kwotę 10.749,77 złotych (słownie: dziesięć tysięcy siedemset czterdzieści dziewięć złotych i siedemdziesiąt siedem groszy) tytułem nieopłaconych kosztów sądowych,
6. oddalić wniosek wnioskodawcy Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Handlowo – Usługowego (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. w zakresie zwrotu kosztów postępowania.
7. oddalić wniosek uczestnika postępowania (...) S.A. z siedzibą w G. w zakresie zwrotu kosztów postępowania
Sygn. akt I Ns 49/19
UZASADNIENIE
Wnioskodawca – Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe (...) sp. z o.o. z siedzibą w P., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, przy udziale – (...) S.A. z siedzibą w G. wniósł o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość stanowiącą działki numer (...) opisaną w księdze wieczystej KW nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Człuchowie V Wydział Ksiąg Wieczystych na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) — (...) S. A. z siedzibą w G. i na rzecz nieruchomości władnącej, której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania, remontu, odbudowy linii energetycznych średniego napięcia (...) kV o długości 5325 metrów wraz z prawem korzystania ze strefy ochronnej wraz z prawem korzystania ze strefy technicznej o szerokości 12 metrów na całej długości 5325 metrów, której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania, remontu, odbudowy slupów energetycznych średniego napięcia, obciążającej nieruchomość obciążoną to jest działki numer (...) opisaną w księdze wieczystej KW (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Człuchowie V Wydział Ksiąg Wieczystych na powierzchni tej nieruchomości oraz prawa korzystania z nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych w postaci linii energetycznych i slupów energetycznych oraz o zasądzenie od uczestnika postępowania (...) — (...) S.A. z siedzibą w G. na rzecz wnioskodawcy Przedsiębiorstwa Produkcyjno - Handlowo - Usługowego (...) sp. z o. o. z siedzibą w P. kwoty 264.011,00 złotych tytułem odpowiedniego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 264.011,00 złotych od dnia wydania postanowienia do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od uczestnika postępowania (...) — O. (...) z siedzibą w G. na rzecz wnioskodawcy Przedsiębiorstwa Produkcyjno – Handlowo - Usługowego (...) sp. z o. o. z siedzibą w P. kosztów procesu według norm przepisanych.
W uzasadnieniu wskazał, że Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo - Usługowe (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. jest właścicielem działek numer (...) opisanych w księdze wieczystej KW nr (...) prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Człuchowie V Wydział Ksiąg Wieczystych. Na terenie tych działek przebiega linia energetyczna średniego napięcia o długości 5325 metry. Ponadto na terenie działek numer (...) posadowione są linia energetyczna średniego napięcia (...) kv i słupy energetyczne średniego napięcia. Powyższe linie energetyczne średniego napięcia i slupy energetyczne średniego napięcia stanowią własność uczestnika (...) — (...) S. A. z siedzibą w G. oraz powyższe linie są liniami czynnymi i doprowadzają energię elektryczną do innych nieruchomości, stanowiących własność innych osób niż wnioskodawcy.
Wnioskodawca zaznaczył, że posadowienie wyżej wymienionych urządzeń przesyłowych ogranicza w znacznym stopniu prawo własności wnioskodawcy albowiem uniemożliwiają one wnioskodawcy swobodne zagospodarowanie działek numer (...) oraz ograniczają zdolności inwestycyjne na nieruchomości oraz obniżają jakość, funkcjonalność i wartość nieruchomości gruntowej — działek numer (...).
Wnioskodawca wskazał, że posadowienie urządzeń uniemożliwia także wnioskodawcy swobodne zagospodarowanie działek numer (...), który zobowiązany jest znosić ewentualną możliwość prowadzenia wykopu w celu usunięcia ewentualnej awarii linii.
Wnioskodawca podniósł nadto, że powyższe linie energetyczne doprowadzają energię elektryczną do innych nieruchomości niż nieruchomość wnioskodawcy. Dlatego też ustanowienie służebności przesyłu jest niezbędne i konieczne do korzystania z urządzeń przesyłowych.
Wnioskodawca zaznaczył, że szerokość strefy ochronnej i szerokość strefy technicznej przy linii średniego napięcia wynosi 12 metrów, natomiast wartość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu wynosi 264.011,00 złotych. Na powyższą kwotę składa się wartość obniżenia wartości działek numer (...) na skutek posadowienia urządzeń energetycznych i na skutek ustanowienia służebności oraz wartość wynagrodzenia za współkorzystanie z nieruchomości. Ważne jest także jakie ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości wnioskodawcy wynikają w związku z potencjalnym przeznaczeniem gruntu, a nie czy wnioskodawcy w rzeczywistości poczynił już jakieś kroki w celu realizacji inwestycji. Dlatego też generalnie wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powinno być ustalone na podstawie cen rynkowych, a jako kryteria pomocnicze, należy wziąć pod uwagę: zwiększenie wartości przedsiębiorstwa, którego składnikiem stała się służebność (zob. art. 551 pkt 3 k.c.), obniżenie wartości nieruchomości obciążonej, straty poniesione przez właściciela nieruchomości obciążonej, np. w postaci utraty pożytków z zajętego pod urządzenia przesyłowe pasa gruntu (tak Dadańska Katarzyna A., Filipiak Teresa A., Kidyba Andrzej w "Komentarz do art. 305(2) kodeksu cywilnego. Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe” LEX 2009 roku). Podkreślił, że istnieje zgoda co do tego, że przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu należy odwoływać - się per analogia do poglądów doktrynalnych i orzecznictwa wypracowanego na tle art. 145 kc dotyczącego wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej. Za takim poglądem przemawia treść art. 305 ( 4) kc, w którym czytamy, iż do służebności przesyłu stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Z wykładni art. 145 kc w postaci orzecznictwa i poglądów doktryny wynika natomiast, że do wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu należy doliczyć wszelkie uszczerbki majątkowe szkody właściciela nieruchomości obciążonej powstałe na skutek ustanowienia służebności przesyłu oraz utratę potencjalnych czynszów lub wynagrodzeń za bezumowne korzystanie za okresy 99 lat na przyszłość. Powyższe poglądy poprzez art. 305 ( 4) kc mają zastosowanie przez analogię do wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Z uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2011 roku, wydanej w sprawie III CZP 43/11 wynika, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności (art. 305 ( 2) k.c.) powinno równoważyć wszelki uszczerbek związany z trwałym obciążeniem nieruchomości (por. np. uchwala Sądu Najwyższego z dnia 8 września 1988 roku, III CZP 76/88 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2000 roku, II CIOSI 1060/98, nie publ.).
Wnioskodawca podkreślił, że wprawdzie na tle wykładni art. 145 kc sformułowano wypowiedź, że ustawodawca nie dostarcza żadnych wskazówek dotyczących wysokości należnego wynagrodzenia - a ściślej - żadnych wskazówek dotyczących podstawy (metody) ustalenia wynagrodzenia. Kierując się wszakże wskazówką „ekwiwalentności” można ocenić, że właściwym kryterium będzie tu skumulowany (skapitalizowany w przypadku świadczenia jednorazowego) rozmiar strat właściciela nieruchomości obciążonej, obejmujących uszczerbek rzeczywisty, a zwłaszcza utratę spodziewanych korzyści. Można tu aprobować sugestię określenia należnego wynagrodzenia jako iloczynu 25-krotnej wartości rocznej utraconych pożytków i dochodów (zob. S. Rudnicki, Sąsiedztwo..., s. 57). Ostatecznie można przyjąć wartość rynkową zajętego pasa gruntu, zupełnie zaś niestosowne jest kryterium dochodów nieruchomości władnącej (por. prof. Gniewek Edward w "Komentarz do art.145 kodeksu cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz" dostępne w programie Lex). Wnioskodawca zaznaczył, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu składa się z dwóch elementów, a mianowicie odszkodowania, o ile występuje szkoda, tzn. spadek wartości nieruchomości i zapłaty za używanie nieruchomości — wynagrodzenie za współkorzystanie (por. Jarosław Matejczuk w "Używanie nieruchomości pod infrastrukturę przypadki o charakterze służebnościowym przesył i drogi publikowane w "Biuletyn nieruchomości. Nr 1. Listopad 2010 roku, Wydawca Polskie Towarzystwo Rzeczoznawców Majątkowych Warszawa 2010 roku). Generalnie wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu powinno być ustalone na podstawie cen rynkowych, a jako kryteria pomocnicze, należy wziąć pod uwagę: zwiększenie wartości przedsiębiorstwa, którego składnikiem stała się służebność (zob. art. 551 pkt 3 k.c.), obniżenie wartości nieruchomości obciążonej, straty poniesione przez właściciela nieruchomości obciążonej, np. w postaci utraty pożytków z zajętego pod urządzenia przesyłowe pasa gruntu (tak Dadańska Katarzyna A, Filipiak Teresa A., Kidyba Andrzej w "Komentarz do art. 305(2) kodeksu cywilnego. Kodeks cywilnyo Komentarz Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe” LEX 2009 roku).
Wnioskodawca zaprzeczył aby uczestnik postępowania był posiadaczem działek wnioskodawcy o treści odpowiadającej służebności przesyłu w dobrej wierze. Wprost przeciwnie, uczestnik postępowania (...) S.A. z siedzibą w G. jest posiadaczem działek wnioskodawcy o treści odpowiadającej służebności przesyłu w złej wierze. Skoro uczestnik postępowania był posiadaczem nieruchomości wnioskodawcy E. — (...) S. A. z siedzibą w G. w zlej wierze bez oświadczenia właściciela nieruchomości o ustanowieniu służebności przesyłu w formie aktu notarialnego, to uczestnik postępowania E. — (...) S. A. z siedzibą w G. nie mógł być posiadaczem w dobrej wierze i nie miał usprawiedliwionego okolicznościami przekonania, że przysługuje mu służebność przesyłu. Wniosek o posiadaniu w zlej wierze wynika z faktu, że uczestnik postępowania E. — (...) SA. z siedzibą w G. oraz jego poprzednicy prawni jako osoby prawne zawodowo zajmujące się prowadzeniem sieci energetycznych, linii energetycznych na pewno wiedzieli lub przy zachowaniu należytej staranności i zapoznaniu się z przepisami kodeksu cywilnego powinni byli wiedzieć, że służebność przesyłu jako ograniczone prawa rzeczowe należy ustanawiać w formie aktu notarialnego art. 245 ( 1) i art. 245 ( 2) kc, z których wynika, że do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia - oraz, że ma nieuregulowany prawnie przez żadną umowę sposób korzystania z nieruchomości wnioskodawcy pod linie energetyczne, w tym zdawali sobie sprawę, że nie mają umowy w formie aktu notarialnego umowy o ustanowieniu służebności przesyłu. Wszelkie ograniczone prawa rzeczowe mogą powstać tylko poprzez złożenie oświadczenia woli przez właściciela nieruchomości obciążonej w formie aktu notarialnego o ustanowieniu służebności przesyłu. Stąd z uchwały Sądu Najwyższego Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 6 grudnia 1991 roku, wydanej w sprawie III CZP 108/91 wynika, że osoba, która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego nie jest samoistnym posiadaczem w dobrej wierze. W świetle powyższego poglądu pozwana i jej poprzednicy prawni posiadają grunty z liniami podziemnymi, grunty wyłączone lub ograniczone z możliwości użytkowania na skutek posadowienia linii energetycznych, posiadają służebność przesyłu w zlej wierze, stąd pozwana musiałyby wykazać okres posiadania służebności przez 30 lat w złej wierze. Powyższa cytowana wyżej uchwała SN ma walor zasady prawnej ( skład siedmiu sędziów) i ma zastosowanie także do okresu posiadania trafo na zasadzie służebności przesyłu, bowiem służebność przesyłu też wymaga formy aktu notarialnego w części dotyczącej oświadczenia woli właściciela nieruchomości obciążonej. Z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 czerwca 2009 roku, wydanego w sprawie III SA/Wa 446/09, wynika że dobra wiara posiadacza istnieje wtedy, gdy posiadacz jest przekonany, że posiada rzecz zgodnie z przysługującym mu prawem, a to przekonanie jest uzasadnione okolicznościami danego przypadku, przy czym dobrą wiarę wyłącza nie tylko pozytywna wiadomość o braku uprawnienia, ale i brak wiadomości spowodowany niedbalstwem. Dobra wiara w powyższym rozumieniu i będąca jej przeciwstawieniem zła wiara pełnią tę samą funkcję we wszystkich stosunkach prawno - rzeczowych i dlatego też powinno się jej w zasadzie nadawać to samo znaczenie przy różnych instytucjach prawa rzeczowego (art. 172 § 1 k.c., 224-229 k.c.). Wyjątek należałoby uczynić tylko dla art. 231 ( 1) k.c., gdyż przy przyjęciu nacechowanego dużym rygoryzmem tradycyjnego pojęcia dobrej i zlej wiary zastosowanie tego przepisu zostałoby w praktyce wyłączone. Biorąc jednak pod uwagę to, że uczestnik postępowania (...) — O. (...) z siedzibą w G. i jego poprzednicy prawni przy zachowaniu należytej staranności mogli się zapoznać z przepisami kodeksu cywilnego regulującymi sposób ustanawiania ograniczonego prawa rzeczowego w tym służebność przesyłu, biorąc pod uwagę fakt, że dla ustanawiania służebności przesyłu potrzebne jest oświadczenie właściciela nieruchomości obciążonej w formie aktu notarialnego o ustanowieniu służebności przesyłu, biorąc pod uwagę, że uczestnik postępowania i jego poprzednicy prawni mieli możliwość zapoznania się z treścią księgi wieczystej, która jest jawna dla każdego, to przy zachowaniu należytej staranności pozwana powinna była wiedzieć - biorąc pod uwagę podwyższony próg należytej staranności wynikający z art. 355 § 2 kc oraz biorąc pod uwagę łatwość dostępu do tekstu kodeksu cywilnego i treści księgi wieczystej, które są dla każdego powszechnie dostępne (kodeks można kupić nawet w zwyklej księgarni, a odpisy ksiąg wieczystych są dostępne dla każdego w Sądach i w internecie) – że pozwanej nie przysługuje prawo służebności przesyłu na działkach wnioskodawcy.
Samoistnym posiadaczem w dobrej wierze jest bowiem ten, kto jest przekonany, że posiada rzecz zgodnie z przysługującym mu prawem, a to jego przekonanie uzasadnione jest okolicznościami danego przypadku; dobrą wiarę "łącza nie tylko pozytywna wiadomość o braku uprawnienia, ale i brak wiadomości spowodowany niedbalstwem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 7 listopada 1996 ro; I ACr 288/96; Monitor Prawniczy - dodatek bezpłatny (...) r. nr 5 stn 1, tak dr P. C. w „Kiedy można żądać roszczeń uzupełniających” LexPolonica. Piśmiennictwo: Praktyczne wyjaśnienia oraz wzory umów i pism. " 2001-206 LexisNexis wyjaśnienie nr (...)). Ponadto zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 1988 roku, wydanym w sprawie IV CR 45/88, korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej na podstawie oświadczenia złożonego bez formy aktu notarialnego jest posiadaniem tej służebności w złej wierze.
W świetle powyższego przekonanie o złej wierze uczestnika postępowania utrzymującego urządzenia przesyłowe na gruntach wnioskodawcy bez zawarcia aktu notarialnego o ustanowieniu służebności przesyłu uzasadnia wniosek o złej wierze uczestnika postępowania bez przeprowadzenia dowodu na podstawie samego twierdzenia o posiadaniu działek wnioskodawcy w złej wierze przez uczestnika postępowania (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.. Inny wniosek byłby bowiem sprzeczny z przytoczonym powyżej orzecznictwem oraz sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego.
Zatem uczestnik postępowania jest posiadaczem służebności na działce wnioskodawcy w złej wierze. Ugruntowany jest również pogląd, że przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do korzystania z cudzej nieruchomości, w celu eksploatacji i bieżącego utrzymania posadowionych na niej jego urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia wynagrodzenia na podstawie art. 352 § 2 k.c. w zw. z art. 224 § 2 i art. 225 k.c. (porównaj między innymi wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2008 roku, II CSK 344/08, z dnia 2 kwietnia 2009 roku, IV CK 505/08 oraz z dnia 3 kwietnia 2009 roku, II CSK 400/08 i II CSK 470/08). W wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 listopada 2008 roku wydanym w sprawie II CSK 344/2008 wskazano, że przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia wynagrodzenia na podstawie art. 225 k.c. Legitymacja do korzystania z cudzej nieruchomości, w granicach jakie przysługują posiadaczowi służebności, może również opierać się na cywilnoprawnej umowie. Jednak wówczas rzeczą posiadacza służebności jest wykazanie tej okoliczności, zwłaszcza to, że uprawnienie ma trwały charakter. W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd Najwyższy wskazał, że przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia wynagrodzenia na podstawie art. 225 k.c. W orzecznictwie prezentowany jest trafny pogląd, według którego władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego urządzenia przesyłowe odpowiada władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 ( 2) k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy w tym art. 224 ( 2) k.c. oraz art. 225 k.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2002 r. III CZP 64/2002 Prokuratura i Prawo - dodatek 2003/7-8 poz. 37, wyrok z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CK 1255/2004 LexPolonica nr 1852310 oraz z dnia 11 maja 2005 r. III CK 556/2004 Monitor Prawniczy 2005/13 str. 621). Wnioskodawca jednocześnie zaznaczył, że jako ugruntowane można uznać stanowisko, że roszczenia przewidziane w art. 224 i art. 225 k.c. mogą być dochodzone także, gdy nie nastąpiło jeszcze wydania nieruchomości (por wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego (...) roku, III CKN 354/97 LexPolonica nr 1820264,' z dnia 30 czerwca 2004 roku, IV CK 502/2003 LexPolonica nr 98/1, 24/1, 24/3, 97, 23, 24/8, 41/8, 41/533062,' 24 lutego 2006 r. II CSK 139/2005 LexPolonica nr 2055608; z dnia 8 grudnia 2006 roku, V CSK 296/2006 LexPolonica nr 2059641; z dnia 25 listopada 2008 roku, II CSK 346/2008 LexPolonica nr 2073237). Ponadto podkreślił, że legitymacja do korzystania z cudzej nieruchomości, w granicach jakie przysługują posiadaczowi służebności, może również opierać się na cywilnoprawnej umowie. Jednak wówczas rzeczą posiadacza służebności jest kazanie tej okoliczności, zwłaszcza to, że uprawnienie ma trwały charakter. Jeśli nawet założyć, ze względu na obowiązującą w tym czasie zasadę jednolitej własności państwowej (art. 125 k.c.), że przedsiębiorstwo energetyczne podjęło czynności budowy urządzeń przesyłowych w dobrej wierze i korzystało z tych urządzeń jako należących do Skarbu Państwa, to przymiot dobrej wiary rozumianej, jako błędne, ale usprawiedliwione w danych okolicznościach przeświadczenie posiadacza służebności o przysługującym mu prawie do korzystania z cudzej nieruchomości, w zakresie roszczeń uzupełniających, musi obejmować cały okres eksploatacji urządzeń, także wtedy, gdy zmienił się właściciel nieruchomości, na których zostały założone urządzenia przesyłowe. Dobra wiara w chwili stawiania urządzeń nie oznacza powstania po stronie przedsiębiorstwa energetycznego prawa do korzystania z nieruchomości skutecznego wobec każdoczesnego jej właściciela, odpowiadającego treści służebności przesyłowej. Zaniechanie rozwiązania tych kwestii, czy to w drodze administracyjnej np. na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, który w niektórych wypowiedziach piśmiennictwa i judykatury stanowił podstawę swoistej służebności publicznej (por. wyrok Sądu najwyższego z dnia 10 lipca 2002 roku, II CIQ.1 1398/1, 24/1, 24/3, 97, 23, 24/8, 41/8, 41/5/2000 LexPolonica nr 2119934), czy to w drodze czynności prawnej, w związku ze zmianami własnościowymi, ustanawiającej odpowiednio ukształtowaną służebność jako ograniczone prawo rzeczowe (por. uchwalę Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 roku, III CZP 80/2008 OSNC 2009/9 poz. 118, co do możliwości nabycia przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu art. 305[1] - 305[41 k.c. w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa) oznacza brak tytułu prawnego do dalszego ingerowania w sferę cudzej własności. Dobrą wiarę wyłącza bowiem ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzić poważne wątpliwości, że nie przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie. Według art. 224 § 2 k.c., podobne konsekwencje w zakresie roszczeń uzupełniających wywołuje uzyskanie przez posiadacza w dobrej wierze informacji o wytoczeniu powództwa o wydanie rzeczy.
W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 3 kwietnia 2009 roku, wydanego w sprawie II CSK 400/2008 wskazano, że przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia wynagrodzenia na podstawie art. 225 k.c. W orzecznictwie jest prezentowany trafny pogląd, według którego władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego urządzenia przesyłowe odpowiada władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 § 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy w tym art. 224 § 2 k.c. oraz art. 225 k.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2002 roku, III CZP 64/2002 Biuletyn Sqdu Najwyższego 2002/10 str. 11, oraz wyroki z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CK 1255/2004 LexPolonica nr 1852310 i z dnia 11 maja 2005 roku, III CK 556/2004 Monitor Prawniczy 2005/13 str. 621). Jednocześnie jako ugruntowane można uznać stanowisko, że roszczenia przewidziane w art. 224 i 225 kc mogą być dochodzone także, gdy nie nastąpiło jeszcze wydania nieruchomości (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego (...) roki, III CKN 354/97 LexPolonica nr 1820264,' z dnia 30 czerwca 2004 roku, IV CK 502/2003 LexPolonica nr 98/1, 24/1, 24/3, 97, 23, 24/8, 41/8, 41/533062, 24 lutego 2006 roku, II CSK 139/2005 LexPolonica nr 2055608; z dnia 8 grudnia 2006 roku, V CSK 296/2006 LexPolonica nr 2059641, z dnia 25 listopada 2008 roku, II CSK 346/2008 LexPolonica nr 2073237). Legitymacja do korzystania z cudzej nieruchomości w granicach, jakie przysługują posiadaczowi służebności, może wynikać również z umowy cywilnoprawnej. Jednak wówczas rzeczą posiadacza służebności jest wykazanie tej okoliczności, zwłaszcza to, że uprawnienie ma trwały charakter. Jeżeli nawet założyć, ze względu na obowiązującą w tym czasie zasadę jednolitej własności państwowej (art. 125 k.c.), że przedsiębiorstwo energetyczne podjęło czynności budowy urządzeń przesyłowych w dobrej wierze i korzystało z tych urządzeń jako należących do Skarbu Państwa, to przymiot dobrej wiary rozumianej, jako błędne, ale usprawiedliwione w danych okolicznościach przeświadczenie posiadacza służebności o przysługującym mu prawie do korzystania z cudzej nieruchomości, w zakresie roszczeń uzupełniających, musi obejmować cały okres eksploatacji urządzeń, także wtedy, gdy zmienił się właściciel nieruchomości, na których zostały założone urządzenia przesyłowe. Dobra wiara w chwili stawiania urządzeń nie oznacza powstania po stronie przedsiębiorstwa energetycznego prawa do korzystania z nieruchomości skutecznego wobec każdoczesnego jej właściciela, odpowiadającego treści służebności przesyłowej. Zaniechanie rozwiązania tych kwestii, czy to w drodze administracyjnej np. na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, który w niektórych wypowiedziach piśmiennictwa i judykatury stanowił podstawę swoistej służebności publicznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2002 roku, II CKN 1398/1, 24/1, 24/3, 97, 23, 24/8, 41/8, 41/5/2000 LexPolonica nr 2119934), czy to w drodze czynności prawnej, w związku ze zmianami własnościowymi, ustanawiającej odpowiednio ukształtowaną służebność jako ograniczone prawo rzeczowe (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2008 roku, III CZP 80/2008 OSNC 2009/9 poz. 118, co do możliwości nabycia przed ustawowym uregulowaniem służebności przesyłu art. 305[1] - 305[4] k.c. w drodze zasiedzenia służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa) oznacza brak tytułu prawnego do dalszego ingerowania w sferę cudzej własności. Dobrą wiarę włącza bowiem ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzić poważne wątpliwości, że nie przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie. Według art. 224 § 2 k.c., podobne konsekwencje w zakresie roszczeń uzupełniających wywołuje uzyskanie przez posiadacza w dobrej wierze informacji o wytoczeniu powództwa o wydanie rzeczy.
W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego Izba Cywilna z dnia 3 kwietnia 2009 roku, wydanego w sprawie II CSK 470/2008 wskazano, że przedsiębiorstwo energetyczne, które nie legitymuje się uprawnieniem do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości dla bieżącego utrzymania urządzeń przesyłowych, korzysta z tej nieruchomości w złej wierze i zobowiązane jest do świadczenia wynagrodzenia na podstawie art. 225 k.c. W orzecznictwie prezentowany jest trafny pogląd, według którego władztwo przedsiębiorstwa eksploatującego urządzenia przesyłowe odpowiada władztwu wynikającemu z prawa służebności, co pozwala uznać je za posiadacza służebności, do którego na podstawie art. 352 2 k.c. stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy w tym art. 224 2 k.c. oraz art. 225 k.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2002 roku, III CZP 64/2002 Biuletyn Sądu „Najwyższego 2002/10 str. 11, wyrok z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CK 1255/2004 LexPolonica nr 1852310 oraz z dnia 11 maja 2005 roku, III CK 556/2004 Monitor Prawniczy 2005/13 str. 621). Jednocześnie jako ugruntowane można uznać stanowisko, że roszczenia przewidziane w art. 224 i 225 k.c. mogą być dochodzone także, gdy nie nastąpiło jeszcze wydania nieruchomości (por. wyrok Sądu. Najwyższego z dnia 11 lutego (...) r. III 354/97 LexPolonica nr 1820264; z dnia 30 czerwca 2004 r. IV CK 502/2003 LexPolonica nr 98/1, 24/1, 24/3, 97, 23, 24/8, 41/8, 41/533062,' 24 lutego 2006 r. II CSK 139/2005 LexPolonica nr 2055608; z dnia 8 grudn.ia 2006 r. V CSK 296/2006 LexPolonica nr 2059641; z dnia 25 listopada 2008 r. II CSK 346/2008 LexPolonica nr 2073237). Na koniec, jeśli nawet założyć, że ze względu na obowiązującą w owym czasie zasadę jednolitej własności państwowej (art. 125 k.c.) przedsiębiorstwo energetyczne podjęło czynności budowy urządzeń przesyłowych w dobrej wierze i korzystało z tych urządzeń jako należących do Skarbu Państwa, to przymiot dobrej wiary rozumianej, jako błędne, ale usprawiedliwione w danych okolicznościach przeświadczenie posiadacza służebności o przysługującym mu prawie do korzystania z cudzej nieruchomości, w zakresie roszczeń uzupełniających, musi obejmować cały okres eksploatacji urządzeń, także wtedy, gdy zmienił się właściciel nieruchomości, na których zostały założone urządzenia przesyłowe. Dobra wiara w chwili stawiania urządzeń nie oznacza powstania po stronie przedsiębiorstwa energetycznego prawa do korzystania z nieruchomości skutecznego wobec każdoczesnego jej właściciela, odpowiadającego treści służebności przesyłowej. Dobrą wiarę wyłącza bowiem ujawnienie takich okoliczności, które u przeciętnego człowieka powinny wzbudzić poważne wątpliwości, że nie przysługuje mu prawo do korzystania z rzeczy w dotychczasowym zakresie. Według art. 224 2 k.c., podobne konsekwencje w zakresie roszczeń uzupełniających wywołuje uzyskanie przez posiadacza w dobrej wierze informacji o wytoczeniu powództwa o wydanie rzeczy.
Wnioskodawca zaznaczył, że służebność przesyłu jest konieczna do korzystania z urządzeń w postaci linii energetycznych i slupów energetycznych ponieważ uczestnik postępowania nie ma żadnego innego tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy. Linie energetyczne posadowione na działkach numer (...) przewodzą prąd elektryczny także jako linia czynna do innych nieruchomości niż działki numer (...) stanowiące własność wnioskodawcy. Jednocześnie zaprzeczył, aby uczestnik postępowania uzyskał zasiedzenie służebności przesyłu na działkach wnioskodawcy bowiem uczestnik postępowania nie ma odpowiedniego czasu potrzebnego do zasiedzenia. Bieg zasiedzenia służebności gruntowej obciążającej nieruchomość, która do tego dnia była przedmiotem własności państwowej i z tym dniem z mocy prawa stała się mieniem komunalnym, rozpoczyna się dnia 27 maja 1990 roku, zgodnie z orzecznictwem SN, w myśl którego przedsiębiorstwa państwowego nie można uznać w okresie do dnia 1 lutego 1989 roku za samoistnego posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej. Oznacza to, że niedopuszczalne jest zaliczanie posiadania przez przedsiębiorstwo państwowe wykonywanego przed tą datą do okresu potrzebnego do nabycia służebności przez zasiedzenie przez następcę prawnego tego przedsiębiorstwa. Wyłączone jest zaliczenie przez zakład energetyczny do okresu niezbędnego do zasiedzenia prawa odpowiadającego służebności przesyłu, czasu przez jaki z nieruchomości korzystało do dnia 1 lutego 1989 roku przedsiębiorstwo państwowe będące poprzednikiem prawnym firmy przesyłowej.
Z ostrożności procesowej wnioskodawca podniósł, że urządzenia przesyłowe wzniesione na gruncie wnioskodawcy wynikają z władczych uprawnień państwa, stąd też bieg przedawnienia i zasiedzenia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, gdy właściciel nieruchomości w tym przypadku wnioskodawca z powodu siły wyższej - ustroju komunistycznego w PRL nie mogli swoich uprawnień dochodzić przez Sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju. W tym przypadku bieg zasiedzenia rozpoczynał się z dniem 1 października 1990 roku.
Wnioskodawca zaprzeczył także aby uczestnik postępowania dysponował odpowiednim okresem posiadania uprawniającym go do zasiedzenia służebności. Ciężar dowodu co do zaistnienia zasiedzenia spoczywa na uczestniku postępowania. Natomiast samo posiadanie podstawy prawnej do posadowienia urządzeń, nie oznacza jeszcze zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego istnienia podstawy prawnej do utrzymywania w dłuższym okresie czasu na gruntach wnioskodawcy urządzeń przesyłowych opisanych we wniosku. Poza tym wnioskodawca zaprzecza aby uczestnik postępowania miał zarówno podstawę prawną do posadowienia urządzeń, jaki i wnioskodawcy zaprzeczają aby uczestnik postępowania miał podstawę prawną do utrzymywania w dłuższym okresie czasu urządzeń przesyłowych na działkach wnioskodawcy. Uczestnik postępowania nie wykazał żadnej podstawy prawnej do korzystania z działek wnioskodawcy i do utrzymywania lub posadowienia urządzeń przesyłowych. Bezsporne jest, że uczestnik postępowania nie uzyskał ustanowienia służebności przesyłu w formie aktu notarialnego, stąd też uczestnik postępowania nie ma podstawy prawnej do posadowienia urządzeń, jak i nie ma podstawy prawnej do utrzymywania w dłuższym okresie czasu na gruntach wnioskodawcy urządzeń przesyłowych opisanych we wniosku.
Wnioskodawca wskazał, że pismem z dnia 22 lutego 2018 roku wezwał uczestnika postępowania E. — (...) S.A. z siedzibą w G. do dobrowolnego ustanowienia w drodze aktu notarialnego umowy służebności przesyłu proponując ustanowienie służebności przesyłu za odpowiednim wynagrodzeniem w wysokości 264010,55 złotych płatnym jednorazowo w dniu podpisania umowy. W związku z powyższym należy stwierdzić, że mimo poczynionej próby strony nie osiągnęły porozumienia co do kwoty mającej stanowić odpowiednie wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu.
W odpowiedzi na wniosek uczestnik postępowania, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, wniósł o oddalenie wniosku oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania według norm przepisanych.
W uzasadnieniu nie kwestionował tytułu prawnego wnioskodawców do przedmiotowej nieruchomości, jak również, że znajduje się na niej fragment infrastruktury elektroenergetycznej stanowiącej własności uczestnika postępowania – z tym zastrzeżeniem, że na działce gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) nie ma infrastruktury elektroenergetycznej stanowiącej własność uczestnika postępowania.
Uczestnik postepowania w uzasadnieniu zasygnalizował również wystąpienie przeciwko właścicielom nieruchomości z wnioskiem o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyła obciążającej ich nieruchomości, czyli wnioskiem o stwierdzenie pierwotnego nabycia na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego ograniczonego prawa rzeczowego, bez ekwiwalentu pienionego na rzecz właściciela nieruchomości.
Uczestnik postępowania zakwestionował także wysokość wynagrodzenia, którego zapłaty domagał się wnioskodawca w zamian za ustanowienie służebności przesyłu, albowiem jest ono znacznie zawyżone w stosunku do wartości rynkowej. Ponadto podkreślił, że wysokość żądanego wynagrodzenia nie została w żaden sposób udowodniona, ani uprawdopodobniona przez wnioskodawców.
W piśmie procesowym z dnia 29 marca 2019 roku pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał swoje stanowisko w przedmiocie ustanowienia służebności przesyłu. Natomiast w piśmie procesowym z dnia 29 maja 2029 roku zakwestionował aby doszło do zasiedzenia służebności. Ponadto podkreślił, że uczestnik postępowania nie sformułował zarzutu zasiedzenia służebności tylko wskazał, że złoży wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu w odrębnym postepowaniu.
Wnioskodawca zaznaczył również, że uczestnik postępowania jest posiadaczem w złej wierze, albowiem jego posiadanie nie jest oparte na decyzji wywłaszczeniowej lub akcie notarialnym.
Wnioskodawca zakwestionował kserokopie i treść dokumentów w postaci protokołu odbioru technicznego przekazania stacji transformatorowej do eksploatacji z lat siedemdziesiątych, wskazując że data jest nieczytelna na kopii oraz uwagi specjalne personelu eksploatacyjnego z czerwca 1974 roku stanowią kserokopie, które nie zostały w sposób prawidłowy uwierzytelnione zgodnie z ustawa o radcach prawnych.
Uczestnik postępowania w piśmie procesowym z dnia 4 lipca 2019 roku podniósł zarzut zasiedzenia służebności na nieruchomości obciążonej.
W uzasadnieniu wskazał, że na nieruchomości obciążonej znajduje się fragment infrastruktury elektroenergetycznej stanowiącej własność uczestnika postępowania w następującym zakresie, a mianowicie na działce gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) - fragment elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia (...) kV wraz ze słupem, na działce gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) - fragment elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia (...) kV wraz ze słupem, na działce gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) - fragment elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia (...) kV wraz z sześcioma słupami, na działce gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) - fragment elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia (...) kV wraz z siedmioma słupami oraz stacją transformatorową. 5. Na działce gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) - fragment elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia (...) kV wraz z czterema słupami i na działce gruntu oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) - fragment elektroenergetycznej linii napowietrznej średniego napięcia (...) kV wraz z dwoma słupami.
Uczestnik postępowania zaznaczył, że zasiedzenie prawa jest pierwotnym sposobem jego nabycia, przy którym brak jest więzi między właścicielem nieruchomości a posiadaczem. Ma ono służyć przede wszystkim usuwaniu niezgodności pomiędzy długotrwałym stanem faktycznym nieuprawnionego i samoistnego posiadania a stanem prawnym i w tym aspekcie służy porządkowaniu sytuacji prawnej. Kwalifikacja nabycia prawa przez zasiedzenie jako nabycia pierwotnego skutkuje koniecznością przyjęcia, że nie zobowiązuje ono podmiotu nabywającego prawo w ten sposób do dania jakiegokolwiek ekwiwalentu, np. zapłaty wynagrodzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2012 r. sygn. akt Il CSK 285/11; Stanisław Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Własność i inne prawa rzeczowe, Warszawa 1999).
Uczestnik postępowania podniósł, że od 1972 roku nieprzerwanie korzysta z trwałych i widocznych urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości obciążonej. Korzystanie to przejawia się przede wszystkim w przesyle energii elektrycznej poprzez urządzenia znajdujące się na przedmiotowej nieruchomości. Ponadto podkreślił, że znane jest Sądowi Rejonowemu w Człuchowie z urzędu, że w okresie powojennym, na mocy dekretu z dnia 3 stycznia 1947 roku powołane zostało Ministerstwo Przemysłu i Handlu, które objęło swą działalnością 16 centralnych zarządów przemysłowych działających do końca 1946 roku na prawach departamentów branżowych, a od 1 stycznia 1947 roku przekształconych w przedsiębiorstwo państwowe. Bezpośrednie niższym szczeblem w tej hierarchii były Zjednoczenia. W energetyce Zjednoczenia były wielozakładowymi przedsiębiorstwami państwowymi, posiadającymi osobowość prawną. Zgodnie z ustawą z dnia 4 lipca 1947 roku, zjednoczeniom energetycznym podporządkowano wszystkie zakłady energetyczne położone na terenie danego okręgu energetycznego bez względu na to czyją były własnością, z wyjątkiem zakładów nie zbywających zawodowo energii elektrycznej i zakładów nie związanych z państwową lub okręgową siecią elektryczną. Następnie rozporządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 20 lipca 1948 roku obszar państwa podzielony został na 14 okręgów energetycznych. Wydane w tym samym okresie, a mianowicie 5 czerwca 1948 roku, rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu w sprawie uprawnień Zjednoczeń (...) oraz trybie i sposobie przejmowania przez te zjednoczenia zakładów, spowodowało przejęcie przez energetykę zawodową wszystkich zakładów energetycznych od organizacji samorządowych i spółdzielczych. Na początku 1951 roku dokonano nowego podziału kraju na okręgi energetyczne. Zamiast istniejących dotychczas 14 Zjednoczeń (...) — utworzono 6 okręgów. Na początku 1953 roku uzyskały one osobowość prawną stając się przedsiębiorstwami państwowymi na pełnym rozrachunku gospodarczym. Ministerstwu (...) nadane zostały szerokie uprawnienia do nadzoru nad elektrowniami przemysłowymi w zakresie dysponowania mocą i produkcją. Następnie dnia 1 stycznia 1959 roku Zakłady (...) okręgów przekształcone zostały w wielozakładowe przedsiębiorstwa działające na zasadach pełnego rozrachunku gospodarczego. Elektrownie, zakłady energetyczne, zakłady remontowe energetyki i inne będące do tej pory przedsiębiorstwami państwowymi, weszły w skład powstających przedsiębiorstw wielozakładowych jako jednostki działające na zasadach pełnego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego. Zmiany takie wprowadzało zarządzenie nr 230 Ministra Górnictwa i Energetyki z 25 listopada 1956 roku. Zarządzeniem nr 18 Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia (...) z dnia 12 sierpnia 1975 roku w sprawie dostosowania terenowej organizacji energetyki do podziału administracyjnego kraju ustalono zakłady energetyczne działające na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym wchodzące w skład poszczególnych okręgów — ustalono, że w skład Zakładów (...) wchodzi m.in. Zakład (...) z siedzibą w S., obejmujący obszar województwa (...). Zarządzenie to uchyliło S 1.2 pkt 8 zarządzenia nr 20 Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia (...) z dnia 31 grudnia 1974 roku w sprawie zakładów wchodzących w skład przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...) w B..
Zarządzeniem nr 13 Naczelnego Dyrektora Zakładów (...) w B. z dnia 10 maja 1978 roku w sprawie działania Zakładu (...) ustalono, że w Zakładach (...) w B. działa wg zasad wewnętrznego pełnego rozrachunku gospodarczego zakład pod nazwą Zakład (...).
Zarządzeniem nr 57 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1989 roku w sprawie podziału niektórych przedsiębiorstw z grup we Wspólnocie (...) i (...) Brunatnego podziałowi uległ m.in. Północny O. Energetyczny w B., w wyniku którego powstały odrębne przedsiębiorstwa państwowe — m.in. Zakład (...) z siedzibą w S..
Uczestnik postępowania podkreślił, że (...) S.A. w (...) jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...). Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu nr 205/0rg/93 z dnia 9 lipca 1993 roku dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w S. i przekształcono je w jednoosobową spółkę z udziałem Skarbu Państwa. Aktem notarialnym sporządzonym przez notariusza T. J. z dnia 12 lipca 1993 roku w W. przedsiębiorstwo państwowe zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa działającą pod firmą Zakład (...) Spółka Akcyjna. Spółka ta w 2004 roku uległa przekształceniu na spółkę akcyjną pod firmą (...) S.A. w wyniku połączenia spółek w trybie określonym w art. 492 § 1 k.s.h. W dalszej kolejności nastąpiła zmiana firmy tej spółki na (...) Spółka Akcyjna, a następnie E. — (...) Spółka Akcyjna, jak brzmi obecnie.
Uczestnik postępowania powołał się na przepis art. 7 kc i uregulowane w nim domniemanie dobrej wiary, odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 roku, sygn. akt I CSK 184/09. Wskazał, że domniemanie dobrej wiary przewidziane w art. 7 kc jest wiążące dla sądu orzekającego w danej sprawie dopóty, dopóki strona, na której - zgodnie z art. 6 kc - spoczywa ciężar dowodu, nie wykaże złej wiary strony przeciwnej. Podobnie, w postanowieniu z dnia 4 grudnia 2009 roku sygn. akt III CSK 79/09 Sąd Najwyższy podał — co uczestnik postępowania w pełni aprobuje — że w sprawie o zasiedzenie skuteczne podważenie przewidzianego w art. 7 kc domniemania dobrej wiary samoistnego posiadania w chwili uzyskania posiadania wymaga przeprowadzenia przez obalającego to domniemanie dowodu z przeciwieństwa, że nabycie posiadania nastąpiło w złej wierze. Do obalenia wspomnianego domniemania nie wystarczy wykazanie, że dobra wiara budzi wątpliwości. Dobra wiara przedsiębiorcy przesyłowego — posiadacza służebności przesyłu na Nieruchomości Obciążonej — winna być oceniona z chwilą wejścia w posiadanie służebności przez poprzednika prawnego przedsiębiorcy przesyłowego. Wynika to z ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz — wywodzącej się jeszcze z prawa rzymskiego — zasady, wedle której późniejsza zła wiara nie szkodzi (mala fides superveniens non nocet).
Uczestnik postępowania wskazał, że jego dobra wiara jako posiadacza służebności na nieruchomości obciążonej wynika z przekonania o służącym mu prawie do korzystania z urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na tej nieruchomości (por. wyrok SN z dnia 19 maja 2004 roku sygn. akt III CK 496/02). Uczestnik postępowania opowiedział się bowiem za poglądem — uzasadniającym jego dobrą wiarę w posiadaniu ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości obciążonej zawartym w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2012 roku sygn. akt Il CSK 120/12, w myśl którego państwowe osoby prawne, które w okresie przed dniem 31 stycznia 1989 roku, w wyniku realizacji inwestycji przesyłowych, przebiegających przez nieruchomości nienależące do przedsiębiorstwa przesyłowego, co do których wydane były decyzje administracyjne o przebiegu linii przesyłowej i pozwolenia budowlane, objęły w dobrej wierze posiadanie służebności, jako korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści tej służebności. Przekonanie to miało również podstawę w przepisach obowiązujących w czasie obejmowania nieruchomości obciążonej w posiadanie - ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz. U. Nr 28, poz. 256 ze zm.). Ustawa ta została dopiero uchylona przez art. 71 pkt. 1 ustawy — Prawo energetyczne z dniem 5 grudnia 1997 roku oraz dekretu z dnia 30 czerwca 1951 roku o obowiązku świadczeń w naturze na niektóre cele publiczne (Dz. U. Nr 38, poz. 284 ze zm.).
Uczestnik postepowania zaznaczył również, że budowa trwałych i widocznych urządzeń na gruncie Skarbu Państwa, w przypadku, w którym w dacie posadowienia urządzeń elektroenergetycznych nieruchomość obciążona stanowiła własność Skarbu Państwa, przekonanie uczestnika postępowania było dodatkowo usprawiedliwione - z chwilą posadowienia urządzeń elektroenergetycznych zarówno właściciel urządzeń przesyłowych, jak i właściciel nieruchomości byty w istocie jednym podmiotem — Skarbem Państwa. Do momentu sprzedaży przedmiotowej działki przez właściwą jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa, zarówno własność, jak i posiadanie nieruchomości (corpus i animus) należały do Skarbu Państwa; dotyczy to również urządzeń przesyłowych. Urządzenia przesyłowe zostały przeto wybudowane przez Skarb Państwa na własnym gruncie, a wejście w posiadanie służebności nastąpiło w dobrej wierze.
Z ostrożności procesowej, na wypadek odmiennej oceny Sądu, niż wyrażona powyżej, uczestnik postępowania powołał się na domniemanie samoistnego posiadania nieruchomości obciążonej w zakresie ograniczonego prawa rzeczowego na zasadzie art. 339 kc oraz domniemanie nieprzerwanego posiadania tego prawa na zasadzie art. 340 kc.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
Wnioskodawca - Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. od dnia 14 czerwca 1993 roku był dzierżawcą działek numer (...). (...) opisanych w księdze wieczystej Kw nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Człuchowie. Działki te stanowią grunty orne, łąki trwałe, pastwiska trwałe i nieużytki, jedynie na terenie działki o numerze ewidencyjnym (...) występuje zabudowa gospodarska – nie o charakterze mieszkaniowym. Bezpośrednie sąsiedztwo nieruchomości stanowią tereny rolne, drogi, lasy oraz tereny zabudowy mieszkaniowej.
W dniu 30 marca 2004 roku wnioskodawca – (...) sp. z o.o. z siedzibą w P., na podstawie umowy sprzedaży, nabył od Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału Terenowego w G. z siedzibą w P. nieruchomość rolną zabudowaną, o obszarze 464,0799 ha, wchodzącą do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, położoną w P., oznaczoną w ewidencji jako działki gruntu nr ewidencyjny (...), ujawnioną w księdze wieczystej nr (...), w obrębie L. oznaczoną w ewidencji jako działki gruntu nr ewidencyjny 269/1 i 242/2, ujawnioną w księgach wieczystych Kw nr (...) i Kw nr (...) i w obrębie G. oznaczoną w ewidencji jako działka gruntu numer ewidencyjny (...), ujawnioną w księdze wieczystej Kw nr (...), za cenę 1.559.320,00 złotych.
W 2011 roku działka nr (...) o powierzchni 52.51 ha uległa podziałowi na działkę (...) o łącznej powierzchni 52.51 ha.
W dniu 14 maja 2018 roku na działce nr (...) ustanowiono odpłatną na czas nieokreślony służebność przesyłu na rzecz spółki pod firmą (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. i jej następców prawnych polegająca na prawie wybudowania gazociągu średniego ciśnienia PE dn 225 oraz prawie do nieograniczonego korzystania przez spółkę z nieruchomości w zakresie niezbędnym do przesyłania gazu, wykonywania wszelkich prac eksploatacyjnych na gazociągu średniego ciśnienie PE dn 225, swobodnym dostępie służb gazowniczych w tym przechodu i przejazdu w celu usunięcia awarii, wykonywania prac konserwacyjnych, konserwatorskich, rozbiórkowych, modernizacyjnych i remontowych lub wykonywania innych czynności niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania sieci gazowej i ograniczeniu właściciela w prawie korzystania z nieruchomości w pasie eksploatacyjnym o szerokości 1 m, to jest w obszarze po 0,5 m na stronę od osi przyłącza gazu, w którym właściciel zobowiązany jest do przestrzegania ograniczeń wynikających z obowiązujących przepisów prawnych, odnoszących się do położonej w granicach jego nieruchomości sieci gazowej, to jest zakaz podejmowania jakichkolwiek czynności, które mogłyby mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłowa eksploatację gazociągu.
fakt znany z urzędu, nadto dowód: umowa sprzedaży z dnia 30 marca 2004 roku k. 2 – 7, wypisy i wyrysy k. 10 – 21, wniosek o wpis w księdze wieczystej k. 49 – 50v, wyciąg z wykazu zmian gruntowych k. 51 – 53, oświadczenie o ustanowieniu służebności przesyłu z dnia 14 maja 2018 roku k. 150 - 154 - znajdujące się w księdze wieczystej Kw nr (...) k. 2 – 7, wypis uproszczony z rejestru gruntów k. 42 – 49.
Linia energetyczna średniego napięcia (...) kV relacji (...), w układzie płaskim wsparta jedną konstrukcją wsporczą, przebiega przez działki gruntu oznaczone nr ewidencyjnymi 40/2 i 42, natomiast na działce nr (...) linia ta jest wsparta na pięciu konstrukcjach wsporczych, na działce nr (...) na sześciu konstrukcjach wsporczych i na działce nr (...) na czterech konstruktach wsporczych. Na działce nr (...) powyższa linia energetyczna przebiega w układzie trójkątnym i płaskim oraz wsparta jest dwoma konstrukcjami słupowymi.
Przez działkę nr (...) przebiega linia energetyczna średniego napięcia (...) kV relacji (...) w układzie płaskim, wsparta ośmioma konstrukcjami wsporczymi oraz relacji 229 w układzie trójkątnym wsparta dwunastoma konstrukcjami słupowymi. Na działce nr (...) posadowiona jest również stacja transformatorowa 02 – (...) P. II, stacja transformatorowa oznaczona nr 02 - (...) K. oraz linia niskiego napięcia 0,4 kV oparta na trzynastu stanowiskach słupowych.
Długość linii wynosi 5325 metrów.
Na nieruchomość wnioskodawcy posadowionych jest również 58 słupów energetycznych.
Zarówno linia energetyczna, stacje transformatorowe i słupy energetyczne stanowią własność uczestnika postępowania – (...) S.A. z siedzibą w G.. Urządzenie te są czynne i doprowadzają energię elektryczną do innych nieruchomości, stanowiących własność innych osób niż wnioskodawca.
Urządzenia elektroenergetyczne posadowione są na odcinki 6,5 km, w pasie o minimalnej szerokości 16,00 m.
W dacie zakupu nieruchomości wnioskodawca posiadał wiedzę o znajdujących się na działkach urządzeniach elektroenergetycznych.
bezsporne, nadto dowód: odpis zwykły księgi wieczystej k. 36 – 41, wypis uproszczony z rejestru gruntów k. 42 – 49, zeznania świadka M. P. 00:03:21 k. 124v, opinia biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki A. Ł. z dnia 24 lutego 2020 roku k. 148 – 149, 160 – 162, 163 – 170, 175 – 204, 210 – 212, opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B. z dnia 24 stycznia 2022 roku k. 387 – 398.
Wnioskodawca, jako dzierżawca działek nr (...), w dniu 22 marca (...) roku, złożył oświadczenie o uzgodnieniu proponowanej trasy linii SN (...) kV oraz ustalił, że przed przystąpieniem do robót budowlanych, wykonawcy wpłacą w imieniu inwestora do kasy Przedsiębiorstwa (...) kwotę 20.000,00 złotych stanowiącą zabezpieczenie ewentualnych szkód oraz, że rozliczenie (realnych) rzeczywistych szkód nastąpi po wybudowaniu linii SN – (...) kV.
dowód z innych wniosków dowodowych: kserokopia pisma z dnia 9 marca (...) roku k. 84, notatki służbowej z dnia 22 marca (...) roku k. 84v, por. wyjaśnienia A. D. – osoby upoważnionej do działania w imieniu wnioskodawcy 00:08:23 k. 141 – 141v.
W dniu 24 kwietnia (...) roku (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. złożył do kierownika Urzędu Rejonowego w C. wniosek w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i wydania pozwolenie na budowę linii elektroenergetycznej SN – (...) kV z (...) G., gmina R. do nowobudowanych Zakładów (...) w P.. Decyzją z dnia (...) roku zatwierdzono projekt budowlany objęty załącznikami i udzielono pozwolenia na budowę.
Linia średniego napięcia (...) kV, nr 251, (...) G. – Zakłady (...) w P., składająca się z linii napowietrznej, stacji transformatorowej i łącznej ilości stanowisk w liczbie 76, została wybudowana przez Przedsiębiorstwo (...) i automatyki (...) sp. z o.o. z siedzibą w K.. Inwestorem tej inwestycji była spółka z ograniczoną odpowiedzialności (...) z siedzibą w P..
Techniczny odbiór urządzeń elektroenergetycznych miał miejsce w dniu (...) roku. W dacie odbioru stwierdzono usterki, które usunięto do dnia (...) roku.
W dniu (...) roku (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. zawarła z Zakładem (...) w S. umowę nr (...) o nieodpłatne przekazanie urządzeń elektroenergetycznych, na podstawie której przekazujący – będący właścicielem przekazywanego przedmiotu - przekazał urządzenia elektroenergetyczne wg. protokołu odbioru technicznego z dnia (...) roku, nr 178/98 w P.. Przekazanie przyjmującemu powyższych urządzeń elektroenergetycznych na własność odbyło się bezpłatnie. Przyjmujący w zamian za otrzymane urządzenia zobowiązał się do ich eksploatacji oraz przyjął na siebie wszelkie ciężary związane z przedmiotem przekazania.
W 2000 roku do linii SN – 15kV właściciel dołączył do linii światłowód.
dowód: zeznania świadka M. P. 00:03:21 k. 124v, dowód z innych wniosków dowodowych: kserokopie decyzji z dnia (...) roku k. 79 – 79v, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu z dnia 10 marca (...) roku k. 80 – 80v, decyzji nr (...) z dnia 10 lutego (...) roku k. 81 – 82, opinii nr (...) z dnia 27 kwietnia (...) roku k. 83 – 83v, protokołu odbioru technicznego nr 178/98 k. 77 – 77 v, kserokopia umowy nr (...) z dnia (...) roku k. 78.
Odcinek linii napowietrznej 15kV znajdujący się na działkach (...) została posadowiony w 1972 roku. W (...) roku uległ on przebudowie, jednakże bez zmiany parametru charakterystycznego. Natomiast odcinek linii napowietrznej (...) kV znajdujący się obecnie na działce (...) (wcześniej 54/42) na odcinku nr (...) do słupa 59 kV został posadowiony w 1972 roku, na odcinku I (...) kV od słupa 59 w kierunku numeracji rosnącej - w (...) roku, na odcinku od stacji P. II do sł. 21 I. (...) kV 229 – w (...) roku, na odcinku I.(...) kV od słupa 23 w kierunku malejącym – w (...) roku lub 1972 roku, zaś obiekt niskiego napięcia – w 1972 roku.
dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki A. Ł. z dnia 9 grudnia 2023 roku k. 676 – 708, uzupełniająca opinia biegłego sądowego A. Ł. z dnia 21 września 2024 roku k. 755 – 785, ustna opinia biegłego sądowego A. Ł. 00:04:57 k. 852v, 00:08:28 k. 852v, 00:08:28 – 00:17:13 k. 853.
Na początku 1951 roku dokonano nowego podziału kraju na okręgi energetyczne. Zamiast istniejących dotychczas 14 Zjednoczeń (...) — utworzono 6 okręgów. Na początku 1953 roku uzyskały one osobowość prawną stając się przedsiębiorstwami państwowymi na pełnym rozrachunku gospodarczym, natomiast Ministerstwu (...) nadane zostały szerokie uprawnienia do nadzoru nad elektrowniami przemysłowymi w zakresie dysponowania mocą i produkcją.
Na mocy zarządzenia nr 230 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1956 roku, od dnia 1 stycznia 1959 roku Zakłady (...) okręgów przekształcone zostały w wielozakładowe przedsiębiorstwa działające na zasadach pełnego rozrachunku gospodarczego. Elektrownie, zakłady energetyczne, zakłady remontowe energetyki i inne będące do tej pory przedsiębiorstwami państwowymi, weszły w skład powstających przedsiębiorstw wielozakładowych jako jednostki działające na zasadach pełnego wewnętrznego rozrachunku gospodarczego.
Następnie zarządzeniem nr 18 Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia (...) z dnia 12 sierpnia 1975 roku w sprawie dostosowania terenowej organizacji energetyki do podziału administracyjnego kraju ustalono zakłady energetyczne działające na pełnym wewnętrznym rozrachunku gospodarczym wchodzące w skład poszczególnych okręgów — ustalono, że w skład Zakładów (...) wchodzi, między innymi, Zakład (...) z siedzibą w S., obejmujący obszar województwa (...). Zarządzenie to uchyliło § 1.2 pkt 8 zarządzenia nr 20 Naczelnego Dyrektora Zjednoczenia (...) z dnia 31 grudnia 1974 roku w sprawie zakładów wchodzących w skład przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...) w B..
Zarządzeniem nr 13 Naczelnego Dyrektora Zakładów (...) w B. z dnia 10 maja 1978 roku w sprawie działania Zakładu (...) ustalono, że w Zakładach (...) w B. działa wg zasad wewnętrznego pełnego rozrachunku gospodarczego zakład pod nazwą Zakład (...).
Zarządzeniem nr 57 Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1989 roku w sprawie podziału niektórych przedsiębiorstw z grup we Wspólnocie (...) i (...) Brunatnego podziałowi uległ m.in. Północny O. Energetyczny w B., w wyniku którego powstały odrębne przedsiębiorstwa państwowe — m.in. Zakład (...) z siedzibą w S..
Uczestnik postępowania - (...) S.A. w G. jest następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...), albowiem zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu nr 205/0rg/93 z dnia 9 lipca 1993 roku dokonano podziału przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w S. i przekształcono je w jednoosobową spółkę z udziałem Skarbu Państwa. Następnie aktem notarialnym sporządzonym przez notariusza T. J. z dnia 12 lipca 1993 roku w W. przedsiębiorstwo państwowe zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa działającą pod firmą Zakład (...) Spółka Akcyjna. Spółka ta w 2004 roku uległa przekształceniu na spółkę akcyjną pod firmą (...) S.A. w wyniku połączenia spółek w trybie określonym w art. 492 § 1 k.s.h. W dalszej kolejności nastąpiła zmiana firmy tej spółki na (...) Spółka Akcyjna, a następnie E. — (...) Spółka Akcyjna, jak brzmi obecnie.
bezsporne
Pismem z dnia 22 lutego 2018 roku wnioskodawca wezwał uczestnika postępowania do zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu dotyczącej urządzeń przesyłowych w postaci linii i słupów energetycznych posadowionych na działkach numer (...). (...) opisanych w księdze wieczystej Kw nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Człuchowie, polegającej na utrzymaniu i dostępie do urządzeń przesyłowych, eksploatacji, dokonywaniu kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji i remontów, usuwania awarii lub wymianie urządzeń przesyłowych w postaci linii i słupów energetycznych z nieruchomości stanowiących działki nr (...). (...) w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania elementów linii energetycznych oraz do zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia w wysokości 264.010,55 złotych płatnego jednorazowo w dniu zawarcia aktu notarialnego.
dowód: wezwanie z dnia 22 lutego 2018 roku k. 14 – 20.
Nieruchomość wnioskodawcy, przez którą przebiega infrastruktura elektroenergetyczna, jest wykorzystywana na potrzeby rolnicze.
Oględziny urządzeń elektroenergetycznych odbywają się co 4 - 5 lat i polegają na obserwacji oraz ocenie wszystkich elementów infrastruktury, jak i jej otoczenie, a mianowicie słupa, izolatorów, tabliczek itp. Od jakiegoś czasu wykonywane są one za pomocą oblotów. W przypadku natomiast stwierdzenia usterki konieczne jest użycie specjalistycznego sprzętu, którym trzeba dojechać. Dlatego też właściciel przewodów i urządzeń linii elektroenergetycznych musi mieć pas „eksploatacyjny” umożliwiający na korzystanie w zakresie niezbędnym do dokonywania bieżących podstawowych „prac eksploatacyjnych”, jak i konserwacji, remontów, modernizacji, usuwania awarii oraz przebudowy urządzeń i instalacji elektroenergetycznych wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników uczestnika postępowania.
Szerokość pasa eksploatacyjnego w części czynnej związanej z zapewnieniem dostępu do infrastruktury elektroenergetycznej w celu przeprowadzenia prac eksploatacyjnych dla linii (...) kV oznaczonej numerem (...) przebiegającej przez działki numer (...) ustalono na 8 m - po 4,0 m od osi linii, dla linii (...) kV oznaczonej numerem 237 przebiegającej przez działkę numer (...) m - po 4,0 m od osi linii, dla linii (...) kV oznaczonej numerem (...) odg. P. przebiegającej przez działkę numer (...) m - po 4,0 m od osi linii, dla linii kablowej (...) kV zlokalizowanej na działce numer (...) m - po 1,25 m od osi linii, dla linii 0,4 kV oznaczonej numerem (...)” przebiegającej przez działkę numer (...) m - po 1,0 m i 3,0 m od osi linii, dla linii kablowej 0,4 kV zlokalizowanej na działce numer (...) m - po 1,25 m od osi linii, natomiast dla stacji transformatorowej oznaczonej nr 02- (...) P. posadowionej na działce gruntu numer (...) - po 3,0 m poza obrys obiektu.
Szerokość pasa eksploatacyjnego w części biernej – ochronnej - związanej z koniecznością regulacji wysokości drzew i krzewów zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie linii ustalono dla linii średniego napięcia (...) kV – w przedziale 9,2 m - po 4,6 m od osi linii, natomiast dla linii niskiego napięcia 0,4 kV – 3,1 m i 1,0 m.
Zakres związany z wykluczeniem części gruntów i utrudnienia w prowadzeniu zabiegów ogrodniczych, zarówno dla obiektów średniego i niskiego napięcia, obejmuje teren powiększony przy gruncie poziomego stanowiska słupowego z każdej strony o 1 m.
dowód: zeznania świadka M. P. 00:18:32 k. 124v, opinia biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki A. Ł. z dnia 24 lutego 2020 roku k. 148 – 149, 214 – 230, 244 – 254, opinia biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B. z dnia 24 stycznia 2022 roku k. 387 - 398.
Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie prawa służebności przesyłu na nieruchomości obejmującej działki (...) ustalono na sumę 93.059,00 złotych, która obejmuje kwotę z tytułu spadku wartości nieruchomości ze względu na znajdujące się na niej elementy infrastruktury technicznej w wysokości 42.298,00 złotych oraz z tytułu współkorzystania z przedmiotowej nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe w wysokości 50.761,00 złotych.
dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości K. F. k. 435 – 554, uzupełniając opinia biegłego sądowego K. F. z dnia 31 listopada 2022 roku k. 598.
Sąd zważył co następuje:
W przedmiotowej sprawie niewątpliwym jest, że wnioskodawca – Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. jako właściciel nieruchomości, na której znajdują się urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., stanowiące własność uczestnika postępowania, ma legitymację czynną do żądania ustanowienia służebności przesyłu. Bezspornym jest również, że właścicielem urządzeń znajdujących się na tej nieruchomości jest uczestnik postepowania - (...) SA. z siedzibą w G..
Z uwagi na okoliczność, że uczestnik w toku niniejszego postępowania poniósł zarzut zasiedzenia, to koniecznym było aby Sąd w pierwszej kolejności rozstrzygnął czy zarzut ten jest zasadny. Rozstrzygniecie bowiem w tym zakresie miało decydujące znaczenie na wniosek wnioskodawcy.
Legitymację do złożenia wniosku o zasiedzenie ma każdy zainteresowany. Może to być podmiot, który nabył własność przez zasiedzenie lub następca prawny takiego podmiotu pod każdym tytułem prawnym (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 1949 roku, C 1132/49, niepubl, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2019 roku, I CSK 223/18 , Legalis).
Rolą wnioskodawcy w postępowaniu jest wykazanie spełnienia się wszystkich przesłanek zasiedzenia. Natomiast w związku z tym, że zasiedzenie następuje z mocy samego prawa ( ex lege), konieczne jest precyzyjne ustalenie daty zasiedzenia. Przy czym Sąd nie jest związany datą nabycia przez zasiedzenie określoną przez wnioskodawcę (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 roku, III CZP 1/18 , Legalis i cyt. tam judykatura, a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2021 roku, III CSKP 103/21 , Legalis; por. J. Gudowski, w: Ereciński, Komentarz KPC, 2016, art. 609, pkt 2).
We wniosku o stwierdzenie zasiedzenia należy oznaczyć prawo, które miało - według żądania wniosku - zostać nabyte przez zasiedzenie, rzecz w odniesieniu do której prawo to ma przysługiwać, a także podmiot, który miał nabyć to prawo przez zasiedzenie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 roku, III CZP 1/18 , Legalis; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2017 roku, II CSK 16/17 , Legalis; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2020 roku, II CZ 75/19 , Legalis). Jeśli w danej sprawie z okoliczności faktycznych wynika, że do nabycia przez zasiedzenie doszło w różnym czasie przez różne podmioty, to wnioskodawca wskazuje, z którym żądaniem (na rzecz którego podmiotu) występuje wyjaśniając swój interes prawny w danym rozstrzygnięciu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2022 r., II CSKP 476/22 , OSNC 2023, Nr 1, poz. 8).
Istotnym jest również, że opis nabywanej rzeczy powinien być precyzyjny. Przy czym stopień precyzji zależy od okoliczności sprawy. Dlatego też zasadniczo nieruchomość powinna być oznaczona przez wskazanie księgi wieczystej, która jest dla niej prowadzona oraz działki ewidencyjnej, zgodnie z ewidencją gruntów i budynków. Celowe jest również podanie adresu administracyjnego nieruchomości, jeśli został ustalony (por. J. Gudowski, w: Ereciński, Komentarz KPC, 2016, art. 609, pkt 4). Jeśli jednak przedmiotem zasiedzenia będzie tylko część działki ewidencyjnej, wówczas konieczne jest oznaczenie powierzchni tej części.
Do wniosku o zasiedzenie nieruchomości należy dołączyć, zgodnie z treścią art. 607 kcp, odpis z księgi wieczystej lub zaświadczenie ze zbioru dokumentów o stanie prawnym nieruchomości. Natomiast w sprawach o zasiedzenie służebności przesyłu lub gruntowej celowe może okazać się załączanie mapy zasadniczej z naniesieniem przebiegu urządzeń infrastruktury technicznej. Ponadto do wniosku należy załączyć wszystkie dokumenty lub powołać źródła dowodowe pozwalające na wykazanie zaistnienia przesłanek zasiedzenia.
W ostatnich latach szczególnej uwadze judykatury poddano kwestię oznaczenia we wniosku podmiotu, który miał nabyć własność przez zasiedzenie. W uchwale Sądu Najwyższego (7) z dnia 11 czerwca 2015 roku, (III CZP 112/14, Legalis) przyjęto, że stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania. Oznacza to, że jeśli w toku postępowania dowodowego okaże się, że do zasiedzenia mogło dojść na rzecz innej osoby niż wskazana we wniosku, konieczne jest dokonanie modyfikacji żądania i wskazania jako nabywcy w drodze zasiedzenia tej innej, właściwej osoby. Brak modyfikacji żądania (albo brak zgłoszenia takiego żądania przez uczestnika) skutkować będzie oddaleniem wniosku, ale nie zaistnieje - co oczywiste - stan powagi rzeczy osądzonej względem tej innej osoby. Sąd powinien jednak zwrócić uwagę uczestnikom postępowania na konieczność zmiany wniosku. Stanowisko to jest podtrzymywane w kolejnych judykatach (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2017 roku, II CSK 16/17 , Legalis; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2017 roku, III CZP 49/17 , Legalis; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2021 roku, III CSKP 19/21 , Legalis oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2021 roku, III CSK 68/21, niepubl., a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2021 roku, III CSKP 94/21 , Legalis).
Powyższe wymagania dotyczą również sytuacji kiedy zarzut zasiedzenia zostanie zgłoszony w postępowaniu nieprocesowym, tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie.
W sprawie z wniosku właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności odpowiadającej treści służebności przesyłu sąd może bowiem rozpoznać zarzut posiadacza urządzeń przesyłowych, że służebność została nabyta przez zasiedzenie przez jego poprzednika prawnego, niebiorącego udziału w sprawie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2016 roku, III CZP 101/15, OSNC 2017, Nr 2, poz. 18; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 roku, II CSK 822/15, Legalis). W postanowieniu z dnia 20 grudnia 2018 roku (II CSK 732/17, Legalis) SN wyjaśnił, że zgłoszony przez przedsiębiorcę przesyłowego w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu zarzut zasiedzenia ma charakter obronny (defensywny), a zatem jest reakcją na działanie wnioskodawcy (właściciela gruntu) i zmierza wyłącznie do ubezskutecznienia jego żądania. W tej sytuacji, zważywszy na istotę oraz procesową funkcję zarzutu obronnego, bezzasadne i nieracjonalne jest wymaganie, aby przedsiębiorca zainicjował nowe, odrębne postępowanie nieprocesowe o stwierdzenie zasiedzenia służebności (art. 609 i 610 kpc). Jest to konieczne bowiem wówczas, gdy zainteresowany zamierza uzyskać tytuł prawny skuteczny erga omnes.
W przedmiotowej sprawie uczestnik postępowania, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego, w toku niniejszego postępowania, a mianowicie w piśmie procesowym z dnia 4 lipca 2019 roku podniósł zarzut zasiedzenia służebności na nieruchomości obciążonej, ograniczając się jedynie do tego stwierdzenia, mimo że wnioskodawca - po podniesieniu tego zarzutu - wskazywał na jego nieprecyzyjne sformułowanie i w konsekwencji nieskuteczne podniesienie.
Wobec powyższego Sąd nie miał możliwości odniesienia się do tego zarzutu i jego rozpoznania albowiem nie został on właściwie sformułowany. W ocenie Sądu miało to o tyle istotne znaczenie, że status uczestnika postępowania ulegał zmianie, natomiast Sąd musi dokładnie ustalić jaki podmiot nabył prawo własność przez zasiedzenie, w szczególności gdy do nabycia przez zasiedzenie doszłoby w różnym czasie oraz przez różne podmioty i dopiero w sytuacji gdy podmiot ten został niewłaściwe określony przez stronę, winien podjąć czynności informacyjne w tym zakresie, celem umożliwienia modyfikacji stanowiska w tym zakresie. W przypadku takiej sytuacji Sąd musi również dokładnie zbadać interes prawny podmiotu, który występuje z takim żądaniem.
Istotnym jest również, że złożenie przez właściciela nieruchomości wniosku o ustanowienie służebności przesyłu na podstawie art. 305 2 § 2 kc, jak również złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w sprawie o ustanowienie służebności przesyłu na podstawie art. 305 2 § 2 kc, przerywa bieg terminu zasiedzenia służebności przesyłu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2011 roku, III CZP 124/10, Legalis; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2011 roku, V CSK 502/10, Legalis).
Zatem nawet gdyby uznać, że zarzut zasiedzenia został skutecznie złożony, to w ocenie Sądu nie zasługiwał on na uwzględnienie z uwagi na brak upływu terminu potrzebnego do zasiedzenia. Nie można bowiem zgodzić się, że uczestnik postępowania był posiadaczem w dobrej wierze, albowiem nie zaoferował on żadnego materiału dowodowego, za wyjątkiem twierdzeń, że był posiadaczem w dobrej wierze.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwaliło się przekonanie, które Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela, że ograniczenie własności nieruchomości ustanowione na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (ustawa wywłaszczeniowa) jest szczególnego rodzaju służebnością gruntową, nazywaną służebnością publiczną lub służebnością przesyłową, która po wydaniu takiej decyzji administracyjnej powstawała z mocy prawa. Zaznaczyć należy jednak, że opisane powyżej skutki mogły powstać wyłącznie w sytuacji uzyskania przez decyzję administracyjną cech decyzji ostatecznej. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, dopiero ostateczna decyzja powodowała niemożność ponownego orzekania w tej samej sprawie i tym samym stabilizowała wynikające z niej skutki prawne. Decyzja oprócz wymagań formalnych co do jej ważności, winna była dokładnie konkretyzować teren, przez który określona linia miała przebiegać, zawierać wykaz właścicieli i użytkowników nieruchomości wraz z projektem technicznym tej linii, jak też oznaczenie numerów ksiąg wieczystych działek, których dotyczy. Taki charakter mają także decyzje wydawane na podstawie odpowiedników tego przepisu zawartych w kolejnych ustawach, a więc art. 70 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 roku o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 z późn. zm.), art. 124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 518) (por. Jankowska Marlena. Art. 305 (4). W: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126-352). Wolters Kluwer Polska, 2018).
W przedmiotowej sprawie, bezspornym jest, że wobec urządzeń elektroenergetycznych stanowiących własność uczestnika postępowania nie wydano decyzji wywłaszczeniowej.
Ponadto zgodnie z ugruntowanym w judykaturze poglądem, przed wprowadzeniem do kodeksu cywilnego instytucji służebności przesyłu (co nastąpiło 3 sierpnia 2008 roku) dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego. Okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 1 - 305 4 k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2017 roku, I CSK 261/16, opubl. baza prawna Legalis nr 1508606; z dnia 21 maja 2015 roku, IV CSK 468/14, opubl. baza prawna Legalis nr 1310221 oraz z dnia z 13 lutego 2015 roku, II CSK 319/14, opubl. baza prawna Legalis nr 1213112). Dla nabycia służebności o treści odpowiadającej treści służebności przesyłu konieczne jest korzystanie z nieruchomości w zakresie niezbędnym do eksploatowania posadowionych na niej trwałych i widocznych urządzeń przez wymagany okres czasu, a mianowicie 20 lat w przypadku uzyskania władztwa w dobrej wierze i 30 lat w przypadku uzyskania władztwa złej wierze.
Pojęcie dobrej wiary nie zostało ustawowo zdefiniowane, ale doktryna i judykatura wypracowały kryteria oceny dobrej (złej) wiary posiadacza. Przyjęcie dobrej wiary wymaga zaistnienia błędnego przeświadczenia o istnieniu prawa lub stosunku prawnego w okolicznościach usprawiedliwiających to błędne przekonanie. W złej wierze jest ten, kto powołując się na prawo lub stosunek prawny wie, że one nie istnieją, ewentualnie jego mylne wyobrażenie o ich istnieniu nie jest usprawiedliwione. Innymi słowy: zła wiara to znajomość prawdziwego stanu rzeczy, albo nieusprawiedliwiona niewiedza o tym stanie rzeczy. Ocena dobrej lub złej wiary przedsiębiorstwa korzystającego z urządzeń przesyłowych odbywa się z uwzględnieniem domniemania wynikającego z art. 7 k.c. Domniemania prawne wzruszalne (a do takich należy domniemanie dobrej wiary, o którym stanowi art. 7 k.c.) zmieniają ogólną zasadę rozkładu ciężaru dowodu wynikającego z art. 6 k.c.) i przerzucają ciężar dowodu przeciwnego na drugą stronę. Ciężar dowodu spoczywa na stronie, która posiadaczowi zarzuca złą wiarę, jednak do obalenia dobrej wiary mogą posłużyć wszystkie dowody przeprowadzone w sprawie i to bez względu na to, przez kogo zostały zgłoszone. W tym względzie warto odwołać się do uchwały Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2016 roku (III CZP 86/16, opubl. baza prawna LEX nr 2162826), w której podkreślono, że „rozstrzygając czy uzyskanie posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w złej wierze należy mieć na względzie całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania służebności; domniemanie dobrej wiary jest obalone, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien był wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Domniemanie dobrej wiary nieuprawnionego posiadacza nieruchomości w zakresie treści służebności przesyłu obala niewątpliwie wykazanie w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia lub w innej sprawie przy rozstrzyganiu podniesionego w niej zarzutu zasiedzenia, braku własnego tytułu posiadacza uprawniającego do wejścia na cudzy grunt i korzystania z niego w określonym zakresie” (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2015 roku, sygn. akt III CSK 355/15).
Przenosząc te rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, iż nie ma wystarczających podstaw do przyjęcia dobrej wiary przedsiębiorstwa przesyłowego. Zgromadzony materiał dowodowy wykazał, że poprzednik prawny uczestnika postępowania w okresie realizacji inwestycji polegającej na budowie urządzeń przesyłowych w 1972 roku lub 1988 roku, czy też (...) nie miał żądnego prawa do dysponowania nieruchomością stanowiącą obecnie własność wnioskodawców.
W ocenie Sądu tytułem takim, w szczególności nie mogła być decyzje o pozwoleniu na budowę. Pozwolenie na budowę jest bowiem decyzją administracyjną wydaną zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego, która zezwala na rozpoczęcie i prowadzenie budowy bądź na wykonywanie innych robót budowlanych niezwiązanych z budową obiektu budowlanego. Sąd Najwyższy niejednokrotnie podkreślał, że w postępowaniu cywilnym sądy nie są władne badać prawidłowości podjęcia decyzji administracyjnej, a w szczególności, czy istnieją przesłanki, które w świetle przepisów prawa materialnego stanowiły podstawę jej podjęcia. Dzieje się tak niezależnie od treści uzasadnienia decyzji, decyzja bowiem w zakresie objętym jej treścią jest - bez względu na motywy jej podjęcia wyrażone w uzasadnieniu - wyrazem stanowiska organu administracji publicznej wiążącym sądy w postępowaniu cywilnym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2009 roku, III CZP 28/09, niepubl. oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2004 roku, II CK 433/02, niepubl., z dnia 5 czerwca 2009 roku, I CSK 504/08, niepubl. oraz z dnia 26 sierpnia 2009 roku, I CSK 26/09, OSNC-ZD Nr (...) poz. 22). Przede wszystkim jednak pozwolenie na budowę jest aktem niezbędnym dla legalnego zrealizowania zamierzeń inwestycyjnych na nieruchomości, ale nie wynika z niego jakikolwiek tytuł prawny do władania cudzą nieruchomością w zakresie jej wykorzystania na cele budowlane i dalszego korzystania ze wzniesionych na niej urządzeń. Tytuł taki musi być bowiem uzyskany na podstawie umowy albo stosownego orzeczenia, względnie przez zasiedzenie. Natomiast z decyzji o pozwoleniu na budowę nie można wnioskować, że organ właściwy do jej wydania objął rozpoznaniem także kwestię tytułu inwestora do nieruchomości, na której zamierza zrealizować swoje plany. Wydanie takiej decyzji może świadczyć co najwyżej o tym, że inwestor zapewnił o posiadaniu takiego tytułu, ale nie może przesądzać jego istnienia. Decyzja o pozwoleniu na budowę oraz poprzedzająca ją decyzja o warunkach zabudowy, wydawana dla obszaru, dla którego brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, bezpośrednio legalizują jedynie zamierzenia budowlane inwestora, w tym także przedsiębiorcy prowadzącego działalność przy wykorzystaniu urządzeń przesyłowych. Decyzje te nie tworzą tytułu prawnego do korzystania z cudzej nieruchomości, w tym także w zakresie treści służebności przesyłu. Z tej przyczyny w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że ich wydanie nie przesądza dobrej wiary podmiotu, który na cudzej nieruchomości wybudował urządzenia przesyłowe i korzystał z nich w zakresie treści służebności przesyłu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CZP 29/05, opubl. OSNC Nr 4/2006 poz. 64 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, IV CK 82/05, niepubl., z dnia 29 stycznia 2008 roku, IV CSK 410/07, niepubl. i z dnia 6 maja 2009 roku, II CSK 594/08, oubl. (...) Nr 9-10/2009 s. 254, jak również postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2014 roku, II CSK 472/13, opubl. baza prawna LEX nr 1476956, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 roku, III CZP 76/15, opubl. OSNC Nr 12/2016 poz. 138, opubl. baza prawna LEX nr 1958100).
Zatem, skoro w ugruntowanym orzecznictwie podkreśla się, że uzyskanie pozwolenia na budowę jakiejkolwiek sieci przesyłowej nie przesądza o istnieniu dobrej wiary posiadacza, to tym bardziej nie prowadzi ono do powstania tytułu prawnego do korzystania z cudzego gruntu odpowiadającego służebności przesyłu. Przedstawione wnioski wynikają z konstatacji, że stałe korzystanie z urządzeń przesyłowych polega, między innymi, na prowadzeniu prac o charakterze konserwacyjnym lub naprawczym, co zakłada swobodny dostęp do tych urządzeń, a tych uprawnień nie gwarantuje ani uzyskanie pozwolenia na budowę urządzeń przesyłowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 roku, IV CSK 410/07, opubl. baza prawna LEX nr 445289), ani zgodność budowy z wymogami prawa budowlanego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku, IV CK 82/05, opubl. baza prawna LEX nr 303363). Wpływ na taki stan rzeczy ma przede wszystkim odmienny charakter regulacji zawartych w prawie budowlanym i prawie cywilnym. Sąd orzekający w sprawie w pełni podziela pogląd wskazany w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2016 roku, IV CSK 522/15, opubl. baza prawna LEX nr 2093034, w którego tezie stwierdzono, iż nie może być tytułem posiadania służebności o treści służebności przesyłu decyzja administracyjna, która nie kreuje tego prawa podmiotowego, lecz prowadzi do ograniczenia właściciela w jego uprawnieniach na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, choćby nawet dotyczyła szerokiego władztwa nad cudzą nieruchomością, pozwalając na wkraczanie na nią, wznoszenie na niej urządzeń, konserwowanie ich. Decyzja o pozwoleniu na budowę w żadnym razie nie może być traktowana jako decyzja zezwalająca na wejście na cudzy grunt i legalizująca tę czynność (por. postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 18 grudnia 2018 roku, sygn. akt III Ca 1822/18). Nie można zatem twierdzić, że pozwolenie na budowę rozstrzyga o uprawnieniu do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu.
Wobec powyższego, w ocenie Sądu, w trakcie niniejszego postępowania uczestnik nie powołał skutecznie żadnej podstawy prawnej, która uprawniałaby go do korzystania z nieruchomości wnioskodawców, jak również nie wykazał aby takie prawo miał jego poprzednik prawny. Zatem nie wykazał on również aby miał prawa do swobodnego korzystania z urządzeń przesyłowych i prowadzeniu względem nich prac o charakterze konserwacyjnym lub naprawczym do czego niezbędnym jest swobodny dostęp do tych urządzeń. Natomiast od inwestorów sieci przesyłowych można i należy wymagać wiedzy, że takie akty (decyzje) jak wyżej wskazane nie dawały wymaganego uprawnienia do zainstalowania urządzenia przesyłowego i przeprowadzania czynności związanych z jego obsługą. Wymaganie takiej wiedzy od tych inwestorów przesądza zatem ich złą wiarę w omawianych przypadkach co do uzyskanego władania nieruchomością w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu.
W ocenie Sądu, uczestnik postępowania wykazał jedynie w niniejszej sprawie, stosownymi dokumentami, że jego poprzednik prawny nabył majątek (w tym urządzenia znajdujące się na działce wnioskodawców) od Skarbu Państwa. Uczestnik wykazał również przesłankę korzystania przez siebie oraz swoich poprzedników prawnych z trwałego i widocznego urządzenia na cudzym gruncie (tj. gruncie należącym obecnie do wnioskodawczyni), w takim zakresie i w taki sposób, w jaki czyniłaby to osoba, której przysługuje służebność - korzystanie z nieruchomości będące przejawem władztwa nad nią w zakresie, w jakim uprawnia do niego służebność (dla siebie). Korzystanie z takich urządzeń stanowi - zgodnie z poglądem doktryny i judykatury - wyraźne ostrzeżenie przed działaniem osób, które korzystając z takich urządzeń mogą doprowadzić do uzyskania odpowiednich służebności.
Z zebranego w sprawie materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, że przez przedmiotową nieruchomość w dalszym ciągu przebiega napowietrzna linia elektroenergetyczna średniego napięcia (...) kV, niskiego napięcia 0,4 kV wraz ze słupami usytuowanymi na gruncie wnioskodawcy oraz stacje transformatorowe, zaś uczestnik (oraz jego poprzednicy prawni) korzystali z nieruchomości w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowego i niezakłóconego działania opisanej linii, między innymi, poprzez eksploatację, dokonywanie kontroli, przeglądów, konserwacji, napraw, modernizacji i remontów. Wskazane działania były przy tym podejmowane nieprzerwanie od momentu uruchomienia urządzeń znajdujących się na działce wnioskodawców, to jest od 1972 roku w przypadku odcinka linii niskiego napięcia 0,4 kV i odcinka napowietrznej linii 15kV znajdujących się na działkach stanowiących własność wnioskodawcy – 46, 47, 48, 52 i 54/42, który wprawdzie uległ w (...) roku przebudowie, jednakże bez zmiany parametru charakterystycznego i w przypadku odcinak linii kablowej oraz napowietrznej (...) kV od roku (...) roku – na działkach (...), kiedy to sporne linie zostały oddane do eksploatacji. Natomiast wnioskodawca nie wykazał aby w posiadaniu przedsiębiorstwa przesyłowego następowały jakiekolwiek przerwy, bądź też aby posiadanie to zostało naruszone przez inne podmioty. W takiej sytuacji (a więc wobec spełnienia opisanych przesłanek), dla stwierdzenia zasiedzenia koniecznym jest wyłącznie upływ odpowiednio długiego czasu. Wbrew jednak twierdzeniom uczestnika postępowania, w sprawie nie można przyjąć dobrej wiary jego poprzednika prawnego ze względów omówionych powyżej, wydane decyzje czy też pozwolenia nie dają bowiem legitymacji do przyjęcia takowej. Wskazane decyzje, z uwagi na ich treść, nie mogły zatem spowodować u uczestnika postępowania i jego poprzedników prawnych, profesjonalistów w zakresie prowadzonej działalności, usprawiedliwionego przeświadczenia, że dysponują oni tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości. Decyzje te nie tworzą tytułu prawnego do korzystania z cudzej nieruchomości, w tym także w zakresie treści służebności przesyłu. Takie dokumenty jak pozwolenia budowlane, protokoły odbioru technicznego urządzeń itp. nie są wystarczające do przyjęcia dobrej wiary przedsiębiorcy przesyłowego, a jej domniemanie z art. 7 k.c. w okolicznościach sprawy nie działa, ponieważ nie może zaprzeczać stanowi faktycznemu, który wprost je podważa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2017 roku, sygn. II CSK 344/16, publ. LEX nr 2329020). Tym samym, w ocenie Sądu, w sprawie zostało obalone domniemanie dobrej wiary posiadacza.
W konsekwencji do przyjęcia, że uczestnik postępowania nabył przez zasiedzenie służebność przesyłu koniecznym byłoby posiadanie przedmiotowej służebności przez okres 30 lat. Skoro zatem jak ustalono w sprawie, przedmiotowa część linii została wybudowana i oddana do użytku w 1987 roku i w (...) roku, a wniosek o ustanowienie na prawie własności nieruchomości wnioskodawczyni służebności przesyłu na rzecz uczestnika postępowania złożono w dniu 1 lutego 2019 roku, to uznać należy, że uczestnik postępowania, gdyby nawet prawidłowo sformułował zarzut zasiedzenia, nie nabyłby tytułu prawnego do dysponowania nieruchomością wnioskodawcy na skutek zasiedzenie wobec braku upływu czasu koniecznego do zasiedzenia.
Tym samym, wbrew twierdzeniom uczestnika postępowania, Sąd uznał, że nie dysponuje on tytułem prawnym do dysponowania nieruchomością wnioskodawczy w zakresie służebności przesyłu.
Zgodnie z treścią art. 305 1 k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1 k.c. (urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne), prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Stosownie bowiem do treści art. 49 § 1 k.c., urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.
Ustanowienie służebności przesyłu zasadniczo następuje w oparciu o umowę zainteresowanych (art. 245 k.c. w zw. z art. 305 4 k.c.), jednakże gdy jeden z zainteresowanych odmawia zawarcia stosownej umowy pomimo, iż jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1 k.c., druga strona (przedsiębiorca lub właściciel nieruchomości) może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 305 2 k.c.). Treścią służebności przesyłu jest korzystanie przez przedsiębiorcę w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości (nieruchomości obciążonej), w zakresie niezbędnym dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urządzeń przesyłowych (por. G. B. "W sprawie podmiotowych praw rzeczowych w nowym kodeksie cywilnym ." R. 2008 rok, nr 2, s. 43).
W niniejszej sprawie poza sporem pozostaje, że poprzednik prawny uczestnika postępowania wzniósł urządzenia przesyłowe, w postaci linii elektroenergetycznej wraz z podtrzymującymi słupami, a uczestnik korzysta z działki wnioskodawczyni w zakresie niezbędnym m.in. do przeprowadzenia inspekcji stanu tych urządzeń, usunięcia usterek i awarii, konserwacji, remontów i modernizacji, to jest w zakresie odpowiadającym treści służebności przesyłu.
Powyższe okoliczności skłoniły Sąd do uznania, że zachodziła potrzeba ustanowienia służebności przesyłu, obciążającej nieruchomość położoną w P., stanowiącą działki numer (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Człuchowie prowadzona jest księga wieczysta nr (...), aby zapewnić uczestnikowi postępowania możliwość prawidłowego korzystania z urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej, a wnioskodawcy zrekompensować obciążenie jej własności służebnością na rzecz innego podmiotu.
Zgodnie z regulacją kodeksową, służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej (art. 288 k.c.). O zakresie i sposobie wykonywania służebności w przypadku braku woli stron decydują zasady współżycia społecznego (dobre obyczaje) przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych. Dla ustalania zakresu służebności należy brać pod uwagę stopień obciążenia nieruchomości oraz ograniczenia uprawnień właściciela. Ponadto, należy mieć na uwadze, aby cel służebności został osiągnięty przy możliwie najpełniejszym uwzględnieniu interesów właściciela nieruchomości obciążonej.
Wydając rozstrzygnięcie w przedmiocie zakresu i przebiegu służebności, Sąd oparł się na opiniach biegłego sądowego A. Ł., który ustalił pas służebności przesyłu składający się z części czynnej związane z zapewnieniem dostępu do infrastruktury elektroenergetycznej w celu przeprowadzenia prac eksploatacyjnych i części biernej związanej z koniecznością okresowej regulacji wysokości drzew i krzewów zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie linii oraz uznał za zasadne wytyczenie zakresu służebności powiększonego z każdej strony o 1 m zarówno dla obiektów średniego i niskiego napięcia w związku z wykluczeniem części gruntów i utrudnienia w prowadzeniu zabiegów ogrodniczych, a także opinii biegłego sądowego R. B., który wytyczył zakres obciążenia nieruchomości, zgodnie z wytycznymi biegłego sądowego A. Ł..
W ocenie Sądu, powyższe opinie, a w szczególności opinie biegłego sądowego A. Ł., które stanowiły punkt wyjścia dla wytyczenia zakresu obciążenia nieruchomości wnioskodawcy przez biegłego sądowego R. B., były szczegółowe i sporządzone zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Ponadto biegły sądowy A. Ł. w sposób konsekwentny i nie budzący wątpliwości uzasadnił obszar pasa służący do określenia obszaru służebności przesyłu oraz przyczyny ustalenia właśnie takiego obszaru. Istotnym jest również, że biegły sądowy A. Ł. wskazał i przedłożył dokumenty, na których się oparł ustalając właśnie taki zakres obciążenia.
Wprawdzie pełnomocnik wnioskodawcy kwestionował zakres tego obciążenia, jednakże biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, a przede wszystkim szczegółowość opinii i konsekwentne stanowisko biegłego sądowego w tym zakresie, Sąd uznał, że zarzuty wnioskodawcy stanowią jedynie gołosłowną polemikę, nie poparta żadnym przeciwdowodem.
Dlatego też Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji postanowienia.
Ustalając natomiast wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności Sąd oparł się na opinii biegłego z zakresu (...), który ustalając wysokość tego wynagrodzenia oparł się przede wszystkim na ustaleniach poczynionych w opiniach biegłego sądowego A. Ł., jak również uwzględnił przy ustalaniu wysokości jednorazowego wynagrodzenia - utrudnienia w sposobie zagospodarowania działki gruntu właśnie przez znajdujące się na niej elementy infrastruktury technicznej w zakresie użyteczności nieruchomości oraz współkorzystania z przedmiotowej nieruchomości przez przedsiębiorstwo przesyłowe.
W ocenie Sądu, w przedmiotowej sprawie, odpowiednie jest przyznanie jednorazowego wynagrodzenie, albowiem całościowo i ostatecznie reguluje ono wzajemne zobowiązania wnioskodawcy. Ponadto z opinii biegłego sądowego K. F. wynika, że jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu w wysokości 93.059,00 złotych uwzględnia również obszar jaki ma ta służebność obejmować. Sposób obliczenia tej kwoty, jak również sama jej wysokość nie budzi zastrzeżeń Sądu. Ponadto opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości została sporządzoną zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa, jak również jest szczegółowa, logiczna i spójna, natomiast uczestnik postępowania nie przedłożył żadnego przeciwdowodu co do wartości wynagrodzenia.
Określając natomiast wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności, Sąd miał przede wszystkim na uwadze fakt, iż ustanowienie służebności przesyłu skutkować będzie obowiązkiem właścicieli nieruchomości obciążonej zaniechania wznoszenia zabudowy i innych trwałych naniesień w pasie służebności, przy uwzględnieniu przyznania prawa dostępu osób upoważnionych przez uczestnika - prawa wejścia i wjazdu odpowiednim sprzętem w celu prowadzenia dozoru stanu napowietrznej dwutorowej linii energetycznej wysokiego napięcia wraz z posadowionym słupem, dokonywania ich napraw, remontów, modernizacji i konserwacji w tym wymiany przewodów i odbudowy oraz demontażu urządzeń oraz utrzymywania terenu pasa technologicznego w należytym stanie umożliwiającym wykonywanie służebności i zapewniającym bezpieczeństwo funkcjonowania linii. Stanowi to istotną ingerencję w prawo własności. Dlatego też ograniczenie takie winno zostać należycie wynagrodzone.
Wobec powyższego, zdaniem Sądu, nie zasługuje na uwzględnienie zastrzeżenie uczestnika postępowania zgłoszone do opinii biegłego sądowego aby wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu nie obejmowało spadku wartości nieruchomości obciążonej. Uczestnik postępowania wskazał, że wnioskodawca nabywając nieruchomość miał świadomość istnienia na niej urządzeń przesyłowych oraz, że okoliczność ta mogła zostać uwzględniona w cenie nabycia nieruchomości.
W ocenie Sądu, na wynagrodzenie za ustanowienie służebności składa się również ekwiwalent za obniżenie wartości nieruchomości. W sprawach tego rodzaju koniecznie jest bowiem uwzględnienie zarówno kwestii obniżenia wartości nieruchomości na skutek lokalizacji urządzeń przesyłowych, jak i wynagrodzenia za współkorzystanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe z nieruchomości. Źródłem uszczerbku po stronie właściciela nieruchomości jest bowiem ustanowienie prawa, a nie samych urządzeń i ten uszczerbek podlega wyrównaniu w ramach wynagrodzenia za ustanowienie służebności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2015 roku, V CSK 468/14). Ponadto ustanowienie takiej służebności ma zwykle większe znaczenie dla przedsiębiorcy wykonującego działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług związanych z dostarczeniem mediów. W związku z tym, iż przesyłane za pomocą urządzeń „produkty” maja charakter niezbędnego dla ogółu ludności „dobra” uznano, że wykonywane w tym zakresie usługi mają charakter quasi-publiczny. To powoduje zaś, że istnieje konieczność ograniczenia właścicieli nieruchomości w zakresie wyłącznego korzystania z tych nieruchomości.
Wobec powyższego Sąd przyjął, że wnioskodawcom przysługuje z tytułu ustanowienia służebności przesyłu wynagrodzenie wyliczone przez biegłego sądowego K. F. w wysokości 93.059,00 złotych. Wynagrodzenie to jest bowiem adekwatne do położenia nieruchomości, sposobu korzystania z niej przez uczestnika postępowania, jej przeznaczenia oraz zakresu ingerencji w prawo własności, a w szczególności uwzględnia ono ograniczenie w zakresie użytkowania nieruchomości oraz dalsze korzystanie z nieruchomości przez uczestnika postępowania.
Dlatego też Sąd uwzględnił roszczenie wnioskodawców co do ustanowienia służebności przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem, oddalając jednocześnie wniosek w zakresie pierwotnie żądnej kwoty tytułem wynagrodzenia za ustanowienie tej służebności w wysokości 264.011,00 złotych.
O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na mocy art. 481 § 1 kpc, tym bardziej, że roszczenie wnioskodawców w tym zakresie nie było kwestionowane przez uczestnika postępowania.
Dlatego też Sąd orzekł jak w punkcie 2 i 3 sentencji postanowienia.
O kosztach postępowania Sąd orzekł na mocy art. 520 §1 k.p.c., który stanowi, że każdy z uczestników postępowania nieprocesowego ponosi koszty postępowania związane ze swoim uczestnictwem w sprawie. Każdy uczestnik postępowania ponosi zatem koszty związane ze swym udziałem w sprawie, co oznacza, że obciążają go koszty tej czynności, której sam dokonał, jak i czynności podjętej w jego interesie, także przez sąd, na jego wniosek lub z urzędu.
W przedmiotowej sprawie wnioskodawca uiścił zaliczkę w wysokości 4.000,00 złotych, która w całości została przeznaczona na częściowe wynagrodzenie biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki A. Ł. za sporządzenie opinii w sprawie. Ponadto, w toku postępowania, powstały dodatkowe koszty związane z wynagrodzeniem biegłego sądowego z zakresu geodezji R. B., biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości K. F. i biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki A. Ł., które zostały poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa Sąd Rejonowy w Człuchowie w wysokości 17.499,54 złotych.
Zatem, skoro łączne koszty postępowania wyniosły kwotę 21.499,54 złotych, z czego kwota 4.000,00 złotych została pokryta z zaliczki uiszczonej przez wnioskodawcę, to zasadnym było nakazać pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Człuchowie kwotę 6.749,77 złotych, zaś od uczestnika postępowania kwotę 10.749,77 złotych.
Dlatego też Sąd orzekł jak w punkcie 4 i 5 sentencji postanowienia.
W związku z tym, że Sąd przy rozliczeniu kosztów postępowania przyjął zasadę wynikającą z treści art. 520 § 1 kpc, zasadnym było oddalić wniosek wnioskodawcy i uczestnika postępowania o zasadzenie kosztów postępowania.
Wobec powyższego Sąd orzekł jak w punkcie 6 i 7 sentencji postanowienia.
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy w Człuchowie
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Sylwia Piasecka
Data wytworzenia informacji: